- صفحه اصلی
- معرفی مجمع
- اخبار
- مواضع و بيانيه ها
- بخش های سازمانی
- حوزه دبیرکل
- معاونتها
- معاونت امور بینالملل
- معاونت علمی و فرهنگی
- اخبار معاونت علمی و فرهنگی
- اخبار منشورات معاونت علمی و فرهنگی
- بخش ها
- معاون علمی و فرهنگی
- دفتر مطالعات، تحقیقات و پژوهش
- اداره کل خدمات فرهنگی و انتشارات
- اداره کل آموزش
- اداره کل فضای مجازی
- بسته های فرهنگی
- مراکز وابسته
- محصولات
- کتاب های مجمع
- فهرست موضوعی
- فهرست زبانها
- فارسی
- عربی
- اردو
- انگلیسی
- روسی
- مالایی
- تاجیکی
- کردی کرمانجی
- کردی
- کردی سورانی
- سواحیلی
- چینی
- ایتالیایی
- فرانسوی
- ترکی
- ترکی استانبولی
- ترکی، آذری
- آذری
- اسپانیایی
- آلمانی
- هوسا
- آذري كريل
- آذری فارسی
- آذری لاتين
- آلبانيايي
- ارمنی
- اندونزيايي
- برمه ای
- بلتی
- بلغاری
- بنگالی
- بوسنیایی
- پرتغالی
- پشتو
- تایلندی
- چیچوایی
- رواندایی
- سندی
- سوئدی
- فنلاندی
- فولانی
- گرجی
- لهستانی
- لوگاندا
- مالاگاشی
- نروژی
- هلندی
- هندی
- کتاب های صوتی
- تازه های نشر
- مجلات مجمع
- نرمافزار های مجمع
- رویدادها
- اجلاس مجمع عمومی
- همایشها
- جشنواره ها و مسابقه ها
- خدمات
- چهرهای ماندگار
- گالری
- آمار شیعیان جهان
- ارتباط با دفاتر مجمع
آیت‌الله علامه حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی
آیت‌الله علامه حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی (۱۳۱۳-۱۳۹۹ش) فقیه، فیلسوف، مفسر قرآن و از اساتید برجسته حوزه علمیه قم بود. ایشان سالیان متمادی ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) را برعهده داشت و بیش از یکصد تألیف فاخر و ماندگار در زمینه تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی از خود به یادگار گذاشت که بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است و در مجامع حوزوی و دانشگاهی تدریس می‌شود.
آیت‌الله مصباح از مهمترین مدافعان نظریه ولایت مطلقه فقیه به شمار می‌رفت. ایشان همواره از نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبری آن حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای حمایت می‌کرد.
علامه مصباح، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را با هدف کادرسازی برای نظام جمهوری اسلامی تأسیس نمود. امروزه بسیاری از دانش‌آموختگان این مؤسسه در نهادها و مراکز مهم علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نظام جمهوری اسلامی مشغول به خدمت هستند. ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی از مسئولیت‌های مهم ایشان بود.
زندگی‌نامه و تحصیلات
شیخ محمدتقی مصباح یزدی در بهمن ۱۳۱۳ش، در شهر یزد چشم به جهان گشود. ایشان پس از تحصیلات دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۱۳۲۶ـ۱۳۲۵ش، وارد مدرسه علمیه شفیعیه یزد شد و دروس مقدمات حوزوی را در آنجا خواند. آن مرحوم در کنار دروس رسمی حوزه، علوم دیگری مانند فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و زبان فرانسه را نزد روحانی‌ای به نام «محقّقی رشتی» فرا گرفت.
مهاجرت به نجف اشرف
آیت‌الله مصباح در سال ۱۳۳۰ش، به همراه خانواده برای ادامه تحصیل به عراق مهاجرت کرد و در جوار مضجع نورانی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در نجف اشرف رحل اقامت افکند و پس از شش ماه سکونت در نجف، به یزد بازگشت. پس از آن برای ادامه تحصیل به شهر مقدس قم مهاجرت کرد و در جوار بارگاره ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) اقامت گزید.
استادان
آیت‌الله مصباح در دروس فقه و اصولِ آیت‌الله بروجردی، امام خمینی، آیت‌الله اراکی و آیت‌الله بهجت شرکت کرد و از محضر این عالمان ربانی کسب فیض نمود تا جایی که در سن ۲۷ سالگی به اجتهاد نائل آمد. ایشان در درس تفسیر و فلسفه فیلسوف نامدار جهان اسلام حضرت علامه طباطبایی نیز حاضر شد و دروس اسفار ملاصدرا و شفای ابن‌سینا را نزد ایشان گذراند. همچنین در اخلاق و عرفان نزد عرفای مشهور علامه طباطبایی، آیت‌الله بهجت و آیت‌الله انصاری همدانی زانوی ادب زد.
شیخ محمدعلی نحوی، شیخ عبدالحسین عجمین، آیت‌الله سید علیرضا مدرسی، آیت‌الله میرزا محمد انواری، شیخ مرتضی حائری یزدی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی از دیگر بزرگانی بودند که ایشان نزدشان تلمذ کرد.
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله مصباح پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر در دو مقطع زمانی سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۴ش و سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ش متمرکز بود. ایشان در آن سال‌ها از نویسندگان نشریات بعثت و انتقام بودند. این نشریات رویکرد سیاسی داشتند و به انتقاد از رژیم پهلوی می‌پرداختند. همچنین در اوایل سال ۱۳۴۳ش، جمعی از علما و مدرسین حوزه علمیه قم، به منظور انسجام بخشیدن به مبارزات سیاسی، گروهی سری به نام «جمعیت یازده‌نفره» تشکیل دادند تا با نام اصلاح حوزه علمیه مرکزیتی برای مبارزه با رژیم پهلوی به‌وجود بیاورند. آیت‌الله مصباح از اعضای این گروه بودند.
آیت‌الله مصباح اعلامیه‌ها و نامه‌های سیاسی سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی علیه رژیم پهلوی را امضا کرده است. از جمله نامه اعتراضی فضلا و مدرسین حوزه علمیه قم در هشتم مهر ۱۳۴۲ش، به هیئت‌دولت وقت نسبت به بازداشت امام خمینی، نامه اعتراض فضلای یزد در اسفند ۱۳۴۳ش، به هویدا، نخست‌وزیر وقت در اعتراض به تبعید امام خمینی به ترکیه، اعلامیه حادثه کشتار یزد در ۱۶ فروردین ۱۳۵۷ش، و نامه جمعی از استادان حوزه علمیه قم به رئیس‌جمهور فرانسه در حمایت از امام خمینی در آذر ۱۳۵۷ش.
مسئولیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
آیت‌الله مصباح پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت‌های متعددی را برعهده گرفت از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عضویت در مجلس خبرگان رهبری
- ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) از خرداد ۱۳۷۶ تا آبان ۱۳۹۱ش
- عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی
- فعالیت در دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه به‌منظور اسلامی‌سازی متون درسی دانشگاه‌ها
- مشورت به تشکل جبهه پایداری: این تشکل سیاسی از سال ۱۳۹۰ش، توسط گروهی از شاگردان و علاقمندان ایشان، تشکیل شد. آیت‌الله مصباح اساسنامه آنها را تأیید کرد و به آنها مشورت می‌داد.
فعالیت‌های علمی
آیت‌الله مصباح در سال ۱۳۴۶ش، به دعوت آیت‌الله شهید بهشتی به مدرسه علمیه حقانی رفت و بخشی از مدیریت آن مجموعه را بر عهده گرفت. ایشان در همین مدرسه تدریس تفسیر، مباحث اخلاقی و تربیتی را آغاز کرد و کتاب‌های «فلسفتنا» و «اقتصادنا» آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر را درس می‌داد. با تشکیل بخش آموزش مؤسسه در راه حق، مرحوم مصباح یزدی برای همکاری به این مؤسسه دعوت شد. این مؤسسه در راستای پاسخگویی به شبهات دینی تأسیس شده بود. با توسعه فعالیت‌های بخش آموزش مؤسسه، برنامه‌های آن توسعه پیدا کرد و به تأسیس «بنیاد فرهنگی باقرالعلوم(ع)» انجامید که توسط ایشان اداره می‌شد.
آیت‌الله مصباح در سال ۱۳۷۴ش، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی را با هدف تبیین و به‌کارگیری معارف اسلامی در رشته‌های مختلف علوم انسانی و تربیت پژوهشگر در زمینه معارف اسلامی و علوم انسانی پایه‌گذاری کرد. این مؤسسه، در زمان حیات آیت‌الله مصباح با نظارت ایشان اداره می‌شد و امروزه بسیاری از دانش‌آموختگان آن در مراکز و نهادهای نظام جمهوری اسلامی مشغول به فعالیت و خدمت‌رسانی هستند.
ایشان در مؤسسه در راه حق و مؤسسه امام خمینی، اسفار ملاصدرا، شفا و... را تدریس می‌کرد. همچنین درس اخلاقش، سال‌ها و به صورت هفتگی در دفتر آیت‌الله خامنه‌ای در قم برگزار می‌شد.
روشنگری‌های سیاسی
آیت‌الله مصباح یزدی در سال ۱۳۶۰ش، با اوج‌گیری فعالیت گروه‌های مارکسیستی، در مناظره‌ای که از تلویزیون ایران پخش شد به نقد دیدگاه‌های مارکسیستی پرداخت. ایشان به نقد این تفکر ادامه داد و کتاب شش‌جلدی «پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک» حاصل نقدهای او بر اندیشه‌های مارکسیستی است که جلد اول آن در سال ۱۳۶۰ش و پنج جلد دیگر در سال‌های بعد منتشر شد.
مرحوم مصباح یزدی، در سال ۱۳۷۶ش، نیز در مناظره‌ای تلویزیونی با محمدجواد حجتی به سیاست‌های فرهنگی دولت وقت (سید محمد خاتمی) را نقد کرد. ایشان همچنین در این سال، قبل از خطبه‌های نماز جمعه تهران سخنرانی می‌کرد که بعدها این سخنرانی‌ها در دو جلد به‌نام «نظریه سیاسی اسلام» منتشر شد.
اندیشه‌های ناب
آیت‌الله مصباح یزدی در حوزه‌های مختلف اندیشه دینی تالیفات متعددی دارد. ایشان در آثارش، نظام فکری خود را ارائه کرده است. سازش نکردن با فرهنگ غربی به عنوان فرهنگ کفر، نفی قرائت‌های متعدد از دین، مرجعیت روحانیت در دین‌شناسی و دفاع از ولایت مطلقه فقیه از اندیشه‌های این عالم برجسته شیعه است.
در اندیشه آیت‌الله مصباح یزدی، دین مجموعه‌ای فراگیر از دستورات و احکام است که دنیا و آخرت و همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را دربرمی‌گیرد. از نظر ایشان دین جهت ارزشی پدیده‌ها را مشخص می‌کند؛ یعنی ارزش‌یابی و بیان کیفیت استفاده از آنها برای زندگی در جهت سعادت وظیفه دین است؛ اما کیفیت پیدایش آنها را علم بیان می‌کند.
آیت‌الله مصباح، پذیرش یا سازش با فرهنگ غربی را به عنوان فرهنگ کفر و الحاد رد می‌کند؛ هرچند به ضروت استفاده از تکنولوژی مدرن باور دارد. از نگاه ایشان اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم، عناصر اصلی فرهنگ کفر و الحاد است و در برابر آن خدامحوری، اصالت دین و ولایت فقیه و محدودیت قانونی فعالیت انسان در دایره اطاعت از خدا، عناصر اصلی تفکر اسلامی است. این دو فرهنگ در مقابل هم قرار دارند: فرهنگ غربی، انسان را به آزادی مطلق از همه چیز، حتی آزادی از اطاعت خداوند، دعوت می‌کند و فرهنگ اسلامی ما را به اطاعت محض از خداوند دعوت می‌کند.
از نگاه آیت‌الله مصباح، قرائت‌های متعدد از دین قابل پذیرش نیست. احکام و گزاره‌های دینی روشن و واضح‌اند و فهم آنها نیاز به تفسیر و توجیهات علمی ندارد. ایشان همچنین با نظریه‌پردازی روشنفکران در حوزه دین مخالف بود و فقط دیدگاه و تفسیر علما را معتبر و تخصصی می‌دانست.
آیت‌الله مصباح از مدافعان اصلی نظریه ولایت مطلقه فقیه بود. از نظر ایشان ولایت فقیه تنها شکل ممکن حکومت اسلامی محسوب می‌شود و حکومت اسلامی فقیه از همه اختیارات معصوم برخوردار است.
میراث ماندگار
آیت‌الله مصباح یزدی بیش از یکصد اثر در زمینه تفسیر قرآن، فلسفه اسلامی، عقاید و کلام، اخلاق و اندیشه سیاسی اسلام از خود به یادگار گذاشته است که بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف همچون انگلیسی، عربی، اردو، روسی، اسپانیولی، هندی و بوسنیایی ترجمه و منتشر شده است. همچنین برخی از آنها در مجامع علمی حوزوی و دانشگاهی تدریس می‌شود. از مهمترین آثار آن مرحوم می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- معارف قرآن: تفسیر موضوعی قرآن در موضوعاتی همچون خداشناسی، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی، راه و راهنماشناسی، قرآن‌شناسی، اخلاق، جامعه، تاریخ، حقوق و سیاست پرداخته است.
- آموزش فلسفه: مجموعه درس‌های آن مرحوم است که به همت برخی شاگردانش گردآوری و سپس به قلم ایشان تکمیل شده است. این کتاب، در برخی مراکز حوزوی و دانشگاهی به عنوان متن آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است.
- آموزش عقاید: این کتاب، درس‌های آیت‌الله درباره کلام اسلامی است که بعدها به قلم خود ایشان نگاشته و منتشر شد و به عنوان متن درسی حوزه‌های علمیه قرار داده شد.
نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، رابطه علم و دین، نظریه سیاسی اسلام، نظریه حقوقی اسلام، شرح بر اسفار ملاصدرا، شرح الهیات و برهان شفا و شرح نهایة‌الحکمة، از دیگر آثار وی است.
ارتحال
این عالم مجاهد شیعه سرانجام پس از یک عمر مجاهدت علمی و سیاسی و تحمل یک دوره بیماری در ۱۲ دی ۱۳۹۹ش، در بیمارستانی در تهران دار فانی را وداع گفت و روح بلندش به ملکوت اعلی پیوست. در پی رحلت این عالم فرزانه، حوزه‌های علمیه ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۹ش، تعطیل شد. همچنین بسیاری از مراجع تقلید و دیگر شخصیت‌ها و نهادهای سیاسی و مذهبی ایران با صدور پیام‌های جداگانه رحلت این عالم ربانی را تسلیت گفتند. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم نظام جمهوری اسلامی ایران روز 13 دی بر پیکر ایشان نماز میت اقامه کردند، سپس مراسم تشییع آن مرحوم در حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری برگزار گردید و پس از آن پیکر مطهرش به مشهد مقدس انتقال یافت و در حرم امام رضا(ع) طواف داده شد و نهایتا در روز ۱۵ دی ۱۳۹۹ش در میان خیل عظیم علما و اقشار مختلف مردم در شهر مقدس قم، تشییع و در حرم حضرت معصومه(س) آرام گرفت.
بخشی از پیام تسلیت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران چنین است:
«این، خسارتی برای حوزه‌ی علمیه و حوزه‌ی معارف اسلامی است. ایشان متفکری برجسته، مدیری شایسته، دارای زبان گویائی در اظهار حق و پای با استقامتی در صراط مستقیم بودند. خدمات ایشان در تولید اندیشه‌ی دینی و نگارش کتب راه‌گشا، و در تربیت شاگردان ممتاز و اثرگذار، و در حضور انقلابی در همه‌ی میدان‌هایی که احساس نیاز به حضور ایشان می‌شد، حقاً و انصافاً کم‌نظیر است. پارسائی و پرهیزگاری خصلت همیشگی ایشان از دوران جوانی تا آخر عمر بود و توفیق سلوک در طریق معرفت توحیدی، پاداش بزرگ الهی به این مجاهدت بلند مدت است.»
آیت‌الله علامه حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی (۱۳۱۳-۱۳۹۹ش) فقیه، فیلسوف، مفسر قرآن و از اساتید برجسته حوزه علمیه قم بود. ایشان سالیان متمادی ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) را برعهده داشت و بیش از یکصد تألیف فاخر و ماندگار در زمینه تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی از خود به یادگار گذاشت که بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است و در مجامع حوزوی و دانشگاهی تدریس می‌شود.
آیت‌الله مصباح از مهمترین مدافعان نظریه ولایت مطلقه فقیه به شمار می‌رفت. ایشان همواره از نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبری آن حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای حمایت می‌کرد.
علامه مصباح، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را با هدف کادرسازی برای نظام جمهوری اسلامی تأسیس نمود. امروزه بسیاری از دانش‌آموختگان این مؤسسه در نهادها و مراکز مهم علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نظام جمهوری اسلامی مشغول به خدمت هستند. ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی از مسئولیت‌های مهم ایشان بود.
زندگی‌نامه و تحصیلات
شیخ محمدتقی مصباح یزدی در بهمن ۱۳۱۳ش، در شهر یزد چشم به جهان گشود. ایشان پس از تحصیلات دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۱۳۲۶ـ۱۳۲۵ش، وارد مدرسه علمیه شفیعیه یزد شد و دروس مقدمات حوزوی را در آنجا خواند. آن مرحوم در کنار دروس رسمی حوزه، علوم دیگری مانند فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و زبان فرانسه را نزد روحانی‌ای به نام «محقّقی رشتی» فرا گرفت.
مهاجرت به نجف اشرف
آیت‌الله مصباح در سال ۱۳۳۰ش، به همراه خانواده برای ادامه تحصیل به عراق مهاجرت کرد و در جوار مضجع نورانی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در نجف اشرف رحل اقامت افکند و پس از شش ماه سکونت در نجف، به یزد بازگشت. پس از آن برای ادامه تحصیل به شهر مقدس قم مهاجرت کرد و در جوار بارگاره ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) اقامت گزید.
استادان
آیت‌الله مصباح در دروس فقه و اصولِ آیت‌الله بروجردی، امام خمینی، آیت‌الله اراکی و آیت‌الله بهجت شرکت کرد و از محضر این عالمان ربانی کسب فیض نمود تا جایی که در سن ۲۷ سالگی به اجتهاد نائل آمد. ایشان در درس تفسیر و فلسفه فیلسوف نامدار جهان اسلام حضرت علامه طباطبایی نیز حاضر شد و دروس اسفار ملاصدرا و شفای ابن‌سینا را نزد ایشان گذراند. همچنین در اخلاق و عرفان نزد عرفای مشهور علامه طباطبایی، آیت‌الله بهجت و آیت‌الله انصاری همدانی زانوی ادب زد.
شیخ محمدعلی نحوی، شیخ عبدالحسین عجمین، آیت‌الله سید علیرضا مدرسی، آیت‌الله میرزا محمد انواری، شیخ مرتضی حائری یزدی و شیخ عبدالجواد جبل عاملی از دیگر بزرگانی بودند که ایشان نزدشان تلمذ کرد.
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله مصباح پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر در دو مقطع زمانی سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۴ش و سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ش متمرکز بود. ایشان در آن سال‌ها از نویسندگان نشریات بعثت و انتقام بودند. این نشریات رویکرد سیاسی داشتند و به انتقاد از رژیم پهلوی می‌پرداختند. همچنین در اوایل سال ۱۳۴۳ش، جمعی از علما و مدرسین حوزه علمیه قم، به منظور انسجام بخشیدن به مبارزات سیاسی، گروهی سری به نام «جمعیت یازده‌نفره» تشکیل دادند تا با نام اصلاح حوزه علمیه مرکزیتی برای مبارزه با رژیم پهلوی به‌وجود بیاورند. آیت‌الله مصباح از اعضای این گروه بودند.
آیت‌الله مصباح اعلامیه‌ها و نامه‌های سیاسی سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی علیه رژیم پهلوی را امضا کرده است. از جمله نامه اعتراضی فضلا و مدرسین حوزه علمیه قم در هشتم مهر ۱۳۴۲ش، به هیئت‌دولت وقت نسبت به بازداشت امام خمینی، نامه اعتراض فضلای یزد در اسفند ۱۳۴۳ش، به هویدا، نخست‌وزیر وقت در اعتراض به تبعید امام خمینی به ترکیه، اعلامیه حادثه کشتار یزد در ۱۶ فروردین ۱۳۵۷ش، و نامه جمعی از استادان حوزه علمیه قم به رئیس‌جمهور فرانسه در حمایت از امام خمینی در آذر ۱۳۵۷ش.
مسئولیت‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی
آیت‌الله مصباح پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت‌های متعددی را برعهده گرفت از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عضویت در مجلس خبرگان رهبری
- ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) از خرداد ۱۳۷۶ تا آبان ۱۳۹۱ش
- عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی
- فعالیت در دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه به‌منظور اسلامی‌سازی متون درسی دانشگاه‌ها
- مشورت به تشکل جبهه پایداری: این تشکل سیاسی از سال ۱۳۹۰ش، توسط گروهی از شاگردان و علاقمندان ایشان، تشکیل شد. آیت‌الله مصباح اساسنامه آنها را تأیید کرد و به آنها مشورت می‌داد.
فعالیت‌های علمی
آیت‌الله مصباح در سال ۱۳۴۶ش، به دعوت آیت‌الله شهید بهشتی به مدرسه علمیه حقانی رفت و بخشی از مدیریت آن مجموعه را بر عهده گرفت. ایشان در همین مدرسه تدریس تفسیر، مباحث اخلاقی و تربیتی را آغاز کرد و کتاب‌های «فلسفتنا» و «اقتصادنا» آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر را درس می‌داد. با تشکیل بخش آموزش مؤسسه در راه حق، مرحوم مصباح یزدی برای همکاری به این مؤسسه دعوت شد. این مؤسسه در راستای پاسخگویی به شبهات دینی تأسیس شده بود. با توسعه فعالیت‌های بخش آموزش مؤسسه، برنامه‌های آن توسعه پیدا کرد و به تأسیس «بنیاد فرهنگی باقرالعلوم(ع)» انجامید که توسط ایشان اداره می‌شد.
آیت‌الله مصباح در سال ۱۳۷۴ش، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی را با هدف تبیین و به‌کارگیری معارف اسلامی در رشته‌های مختلف علوم انسانی و تربیت پژوهشگر در زمینه معارف اسلامی و علوم انسانی پایه‌گذاری کرد. این مؤسسه، در زمان حیات آیت‌الله مصباح با نظارت ایشان اداره می‌شد و امروزه بسیاری از دانش‌آموختگان آن در مراکز و نهادهای نظام جمهوری اسلامی مشغول به فعالیت و خدمت‌رسانی هستند.
ایشان در مؤسسه در راه حق و مؤسسه امام خمینی، اسفار ملاصدرا، شفا و... را تدریس می‌کرد. همچنین درس اخلاقش، سال‌ها و به صورت هفتگی در دفتر آیت‌الله خامنه‌ای در قم برگزار می‌شد.
روشنگری‌های سیاسی
آیت‌الله مصباح یزدی در سال ۱۳۶۰ش، با اوج‌گیری فعالیت گروه‌های مارکسیستی، در مناظره‌ای که از تلویزیون ایران پخش شد به نقد دیدگاه‌های مارکسیستی پرداخت. ایشان به نقد این تفکر ادامه داد و کتاب شش‌جلدی «پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک» حاصل نقدهای او بر اندیشه‌های مارکسیستی است که جلد اول آن در سال ۱۳۶۰ش و پنج جلد دیگر در سال‌های بعد منتشر شد.
مرحوم مصباح یزدی، در سال ۱۳۷۶ش، نیز در مناظره‌ای تلویزیونی با محمدجواد حجتی به سیاست‌های فرهنگی دولت وقت (سید محمد خاتمی) را نقد کرد. ایشان همچنین در این سال، قبل از خطبه‌های نماز جمعه تهران سخنرانی می‌کرد که بعدها این سخنرانی‌ها در دو جلد به‌نام «نظریه سیاسی اسلام» منتشر شد.
اندیشه‌های ناب
آیت‌الله مصباح یزدی در حوزه‌های مختلف اندیشه دینی تالیفات متعددی دارد. ایشان در آثارش، نظام فکری خود را ارائه کرده است. سازش نکردن با فرهنگ غربی به عنوان فرهنگ کفر، نفی قرائت‌های متعدد از دین، مرجعیت روحانیت در دین‌شناسی و دفاع از ولایت مطلقه فقیه از اندیشه‌های این عالم برجسته شیعه است.
در اندیشه آیت‌الله مصباح یزدی، دین مجموعه‌ای فراگیر از دستورات و احکام است که دنیا و آخرت و همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را دربرمی‌گیرد. از نظر ایشان دین جهت ارزشی پدیده‌ها را مشخص می‌کند؛ یعنی ارزش‌یابی و بیان کیفیت استفاده از آنها برای زندگی در جهت سعادت وظیفه دین است؛ اما کیفیت پیدایش آنها را علم بیان می‌کند.
آیت‌الله مصباح، پذیرش یا سازش با فرهنگ غربی را به عنوان فرهنگ کفر و الحاد رد می‌کند؛ هرچند به ضروت استفاده از تکنولوژی مدرن باور دارد. از نگاه ایشان اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم، عناصر اصلی فرهنگ کفر و الحاد است و در برابر آن خدامحوری، اصالت دین و ولایت فقیه و محدودیت قانونی فعالیت انسان در دایره اطاعت از خدا، عناصر اصلی تفکر اسلامی است. این دو فرهنگ در مقابل هم قرار دارند: فرهنگ غربی، انسان را به آزادی مطلق از همه چیز، حتی آزادی از اطاعت خداوند، دعوت می‌کند و فرهنگ اسلامی ما را به اطاعت محض از خداوند دعوت می‌کند.
از نگاه آیت‌الله مصباح، قرائت‌های متعدد از دین قابل پذیرش نیست. احکام و گزاره‌های دینی روشن و واضح‌اند و فهم آنها نیاز به تفسیر و توجیهات علمی ندارد. ایشان همچنین با نظریه‌پردازی روشنفکران در حوزه دین مخالف بود و فقط دیدگاه و تفسیر علما را معتبر و تخصصی می‌دانست.
آیت‌الله مصباح از مدافعان اصلی نظریه ولایت مطلقه فقیه بود. از نظر ایشان ولایت فقیه تنها شکل ممکن حکومت اسلامی محسوب می‌شود و حکومت اسلامی فقیه از همه اختیارات معصوم برخوردار است.
میراث ماندگار
آیت‌الله مصباح یزدی بیش از یکصد اثر در زمینه تفسیر قرآن، فلسفه اسلامی، عقاید و کلام، اخلاق و اندیشه سیاسی اسلام از خود به یادگار گذاشته است که بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف همچون انگلیسی، عربی، اردو، روسی، اسپانیولی، هندی و بوسنیایی ترجمه و منتشر شده است. همچنین برخی از آنها در مجامع علمی حوزوی و دانشگاهی تدریس می‌شود. از مهمترین آثار آن مرحوم می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- معارف قرآن: تفسیر موضوعی قرآن در موضوعاتی همچون خداشناسی، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی، راه و راهنماشناسی، قرآن‌شناسی، اخلاق، جامعه، تاریخ، حقوق و سیاست پرداخته است.
- آموزش فلسفه: مجموعه درس‌های آن مرحوم است که به همت برخی شاگردانش گردآوری و سپس به قلم ایشان تکمیل شده است. این کتاب، در برخی مراکز حوزوی و دانشگاهی به عنوان متن آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است.
- آموزش عقاید: این کتاب، درس‌های آیت‌الله درباره کلام اسلامی است که بعدها به قلم خود ایشان نگاشته و منتشر شد و به عنوان متن درسی حوزه‌های علمیه قرار داده شد.
نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، رابطه علم و دین، نظریه سیاسی اسلام، نظریه حقوقی اسلام، شرح بر اسفار ملاصدرا، شرح الهیات و برهان شفا و شرح نهایة‌الحکمة، از دیگر آثار وی است.
ارتحال
این عالم مجاهد شیعه سرانجام پس از یک عمر مجاهدت علمی و سیاسی و تحمل یک دوره بیماری در ۱۲ دی ۱۳۹۹ش، در بیمارستانی در تهران دار فانی را وداع گفت و روح بلندش به ملکوت اعلی پیوست. در پی رحلت این عالم فرزانه، حوزه‌های علمیه ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۹ش، تعطیل شد. همچنین بسیاری از مراجع تقلید و دیگر شخصیت‌ها و نهادهای سیاسی و مذهبی ایران با صدور پیام‌های جداگانه رحلت این عالم ربانی را تسلیت گفتند. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم نظام جمهوری اسلامی ایران روز 13 دی بر پیکر ایشان نماز میت اقامه کردند، سپس مراسم تشییع آن مرحوم در حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری برگزار گردید و پس از آن پیکر مطهرش به مشهد مقدس انتقال یافت و در حرم امام رضا(ع) طواف داده شد و نهایتا در روز ۱۵ دی ۱۳۹۹ش در میان خیل عظیم علما و اقشار مختلف مردم در شهر مقدس قم، تشییع و در حرم حضرت معصومه(س) آرام گرفت.
بخشی از پیام تسلیت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران چنین است:
«این، خسارتی برای حوزه‌ی علمیه و حوزه‌ی معارف اسلامی است. ایشان متفکری برجسته، مدیری شایسته، دارای زبان گویائی در اظهار حق و پای با استقامتی در صراط مستقیم بودند. خدمات ایشان در تولید اندیشه‌ی دینی و نگارش کتب راه‌گشا، و در تربیت شاگردان ممتاز و اثرگذار، و در حضور انقلابی در همه‌ی میدان‌هایی که احساس نیاز به حضور ایشان می‌شد، حقاً و انصافاً کم‌نظیر است. پارسائی و پرهیزگاری خصلت همیشگی ایشان از دوران جوانی تا آخر عمر بود و توفیق سلوک در طریق معرفت توحیدی، پاداش بزرگ الهی به این مجاهدت بلند مدت است.»