سخنرانی آیت الله العظمی سبحانی در آیین اختتامیه کنگره بین المللی نقش شیعه درعلوم اسلامی
آیت الله العظمی سبحانی گفتند: متاسفانه خدمات شیعه پنهان بوده است و ما باید خدمات خود را بیان کنیم و بگوییم که این خدمت دوشادوش همه علمای اسلامی انجام شده است
آیت الله العظمی سبحانی در آیین اختتامیه کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی در قم گفتند: ملت ها در انتظار معرفی توسط دیگران نیستند و خود، سعی می کنند که خود را معرفی کنند.
معظم له بیان کردند: اگر خود را معرفی نکنیم، در حق خود ستم کرده ایم؛ پنهان ماندن خدمات شیعه، جای شک نیست؛ شیعه و سنی نسبت به علوم اسلامی خدمات گسترده ای انجام دادند، ولی خدمات شیعه آنچنان که باید و شاید آشکار نشده است؛ این مساله در اعصار گذشته نیز به همین شکل بوده است.
ایشان گفتند: نجاشی بیان می کند که شریف مرتضی به من امر کرد که گاهی می گویند که شیعیان خودرا معرفی کنید؛ رجال نجاشی در واقع رجال نیست، بلکه فهرست است و در عین حال خدمات شیعه را نیز معرفی کرده است.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: از این فهرست نویسی می توان فهمید که این نوع اختفا در قرن چهارم نیز بوده است؛ جرجی زیدان نیز در کتاب خود حق شیعه را نادیده گرفته است؛ البته شاید این فرد قاصر بوده است زیرا ما نتوانستیم خود را به خوبی معرفی کنیم.
این مرجع تقلید بیان کردند: مرحوم آیت الله سید حسن صدر، با نوشتن کتاب تاسیس الشیعه لفنون الاسلام گوشه ای از این اشکال را جواب داد؛ سپس مرحوم آقابزرگ تهران الذریعه را نوشت و قرار شد که کتب شیعه را معرفی کند؛ علامه محسن امین نیز به همین گونه این خدمت را عرضه کرد و ما نیز خوشحال هستیم چنین کنگره ای در معرفی خدمات شیعه انجام گرفته است؛ مسلما باید آثار این کنگره منتشر شود و منحصر به این نقطه نباشد.
ایشان گفتند: عقیده به کلام متربط است و شریعت نیز به فقط؛ یکی از انواع فقه، شناخت خلاف علما است؛ مساله اختلاف انظار علما در کتبی جمع شده است؛ 10 کتاب در اهل سنت در این زمینه نوشته شده است؛ اختلاف فقها طبری، ابن منزل با سه کتاب و.. در ازمنه متعدد توسط اهل سنت نوشته شده است.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: در این کتب گاهی فقط به بیان اختلافات می پردازند ولی گاهی در آن قضاوت می کنند که به آن فقه المقارن گویند؛ قضاوت و داوری یک علم برتر و بالاتر است.
الشیعه فی فقه المقارن چیست!
این مرجع تقلید بیان کردند: ابن ابی عقیل متوفی 340 است که کتاب ایشان در دسترس ما نیست؛ کتاب ابن جنید نیز در اختیار ما نیست ولی اولین کسی که اختلافات فقها را به صورت فقه مقارن نوشته است، مرحوم شیخ المفید است؛ دومین عالمی که اینکار را انجام داده است شاگرد ایشان مرحوم سید مرتضی است؛ ایشان 344 مساله را در کتاب خود مطرح کرده و به این نتیجه رسیده است که در 252 مساله اتفاق آرا است؛ ایشان آرای مختلف و متحد را جمع آوری کرده است؛ ایشان کتابی به عنوان اخلاف فی الفقه تالیف کرده است که متاسفانه در دسترس نیست.
معظم له بیان کردند: شیخ طوسی با کتاب خلاف خود سومین شخصی بودند که در این زمینه گام برداشتند؛ اگر کتاب سید مرتضی در دسترس بود میزان استفاده ایشان از کتاب استادشان مشخص می شد؛ مرحوم آیت الله العظمی بروجردی با زحمت فراوان کتاب خلاف را یافت و منتشر کرد؛ در نشست علمی با علمای مصر این مطلب بیان شد که مطالب شیخ طوسی در خصوص نقل اخبار ائمه اربعه مورد تصدیق است.
ایشان گفتند: سید رضی نیز چنین کتابی تالیف کرده است که به نظر می رسد که حاشیه ای بر کتاب بردار گرامی شان است؛ منه المطلب علامه حلی اخیرا در 16 جلد چاپ شده است که از عجایب است ولی متاسفانه عمر ایشان به پایان فقه نرسید؛ تذکره الفقهای علامه در 20 جلد منتشر شده است که این کتاب نیز از عجایب است؛ اگر بخواهیم تقریر فقهی را انجام دهیم باید بر طبق این کتاب از علامه حلی عمل کنیم؛ ایشان توانسته است در این کتاب آرا را بیاورد و نوعی داوری کند و برای هر امامی استدلال می آورد و مقایسه می کند.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: کتاب هایی که شیعه در خصوص آیات الاحکام نوشته است در این زمینه باید مورد دقت واقع شود که در این کتاب آرای علما شیعه و سنی بیان شده است؛ کتاب مرحوم محقق اردبیلی نیز به بیان آیات الاحکام به همراه استدلال محققان می پردازد.
این مرجع تقلید بیان کردند: متاسفانه خدمات شیعه پنهان بوده است و ما باید خدمات خود را بیان کنیم و بگوییم که این خدمت دوشادوش همه علمای اسلامی انجام شده است؛ البته آیات الاحکام شیعه و سنی متفاوت است؛ اهل سنت به شکل تربیتی انجام می دهند، ولی در شیعه روش موضوعی به شکل یک جا بحث می شود که برخی از علمای اهل سنت نیز بر آن تاکید دارند.
معظم له بیان کردند: قواعد فقهیه شهیدین به خوبی به این مباحث پرداخته اند؛ البته نباید در این حوزه توقف کنیم؛ هر دو گروه در قرن 14 و 15 نمط رابعی را آغاز کردند؛ در مصر و برای اولین بار موسوعه فقهیه منتشر شد که در آن کتاب، آرای شیعه نیز آمده است و اخیرا نیز تجدید چاپ شد.
ایشان گفتند: قدم دومی که علمای اهل سنت در فقه مقارن برداشته اند موسوعه کویتیه است؛ علمای معاصر سه گام بزرگ در این عرصه برداشته اند؛ آیت الله العظمی مکارم شیرازی یک مجموعه بزرگ فقه مقارن را آغاز کرده اند که یک جلد از آن آغاز شده است.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: گام دوم زیر نظر مقام معظم رهبری و آیت الله هاشمی شاهرودی برداشته شده است؛ همچنین دارالفقه قم زیر نظر حجت الاسلام انصاری به دنبال انتشار یک موسوعه فقهیه هستند.
این مرجع تقلید بیان کردند: آیت الله العظمی بروجردی به یک معنی در قم، پایه گذار فقه مقارن شدند و تلاش کردند که سیر تاریخی مسایل را روشن کنند؛ فقه مقارن می توان به تقریب مذاهب نیز کمک کند؛ زیرا وقتی نظرات فقهی شیعه مطرح می شود، اهل سنت نیز به این نکته می رسند که این نظر در بین علمای آنها نیز مطرح شده است و به همین جهت دلیلی برای کینه ورزی و دور ماندن از هم وجود نخواهد داشت.
شایان ذکر است کنگره بین المللی "نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی" با اشراف آیت الله العظمی مکارم شیرازی و همکاری نهادهای فرهنگی ــ از جمله مجمع جهانی اهل بیت(ع) ــ در روزهای ۲۰ و ۲۱ اردیبهشت در قم برگزار شد. در این کنگره ۱۵۰ ادنیشمند از ۵۴ کشور حضور داشتند.
آیت الله العظمی سبحانی در آیین اختتامیه کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی در قم گفتند: ملت ها در انتظار معرفی توسط دیگران نیستند و خود، سعی می کنند که خود را معرفی کنند.
معظم له بیان کردند: اگر خود را معرفی نکنیم، در حق خود ستم کرده ایم؛ پنهان ماندن خدمات شیعه، جای شک نیست؛ شیعه و سنی نسبت به علوم اسلامی خدمات گسترده ای انجام دادند، ولی خدمات شیعه آنچنان که باید و شاید آشکار نشده است؛ این مساله در اعصار گذشته نیز به همین شکل بوده است.
ایشان گفتند: نجاشی بیان می کند که شریف مرتضی به من امر کرد که گاهی می گویند که شیعیان خودرا معرفی کنید؛ رجال نجاشی در واقع رجال نیست، بلکه فهرست است و در عین حال خدمات شیعه را نیز معرفی کرده است.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: از این فهرست نویسی می توان فهمید که این نوع اختفا در قرن چهارم نیز بوده است؛ جرجی زیدان نیز در کتاب خود حق شیعه را نادیده گرفته است؛ البته شاید این فرد قاصر بوده است زیرا ما نتوانستیم خود را به خوبی معرفی کنیم.
این مرجع تقلید بیان کردند: مرحوم آیت الله سید حسن صدر، با نوشتن کتاب تاسیس الشیعه لفنون الاسلام گوشه ای از این اشکال را جواب داد؛ سپس مرحوم آقابزرگ تهران الذریعه را نوشت و قرار شد که کتب شیعه را معرفی کند؛ علامه محسن امین نیز به همین گونه این خدمت را عرضه کرد و ما نیز خوشحال هستیم چنین کنگره ای در معرفی خدمات شیعه انجام گرفته است؛ مسلما باید آثار این کنگره منتشر شود و منحصر به این نقطه نباشد.
ایشان گفتند: عقیده به کلام متربط است و شریعت نیز به فقط؛ یکی از انواع فقه، شناخت خلاف علما است؛ مساله اختلاف انظار علما در کتبی جمع شده است؛ 10 کتاب در اهل سنت در این زمینه نوشته شده است؛ اختلاف فقها طبری، ابن منزل با سه کتاب و.. در ازمنه متعدد توسط اهل سنت نوشته شده است.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: در این کتب گاهی فقط به بیان اختلافات می پردازند ولی گاهی در آن قضاوت می کنند که به آن فقه المقارن گویند؛ قضاوت و داوری یک علم برتر و بالاتر است.
الشیعه فی فقه المقارن چیست!
این مرجع تقلید بیان کردند: ابن ابی عقیل متوفی 340 است که کتاب ایشان در دسترس ما نیست؛ کتاب ابن جنید نیز در اختیار ما نیست ولی اولین کسی که اختلافات فقها را به صورت فقه مقارن نوشته است، مرحوم شیخ المفید است؛ دومین عالمی که اینکار را انجام داده است شاگرد ایشان مرحوم سید مرتضی است؛ ایشان 344 مساله را در کتاب خود مطرح کرده و به این نتیجه رسیده است که در 252 مساله اتفاق آرا است؛ ایشان آرای مختلف و متحد را جمع آوری کرده است؛ ایشان کتابی به عنوان اخلاف فی الفقه تالیف کرده است که متاسفانه در دسترس نیست.
معظم له بیان کردند: شیخ طوسی با کتاب خلاف خود سومین شخصی بودند که در این زمینه گام برداشتند؛ اگر کتاب سید مرتضی در دسترس بود میزان استفاده ایشان از کتاب استادشان مشخص می شد؛ مرحوم آیت الله العظمی بروجردی با زحمت فراوان کتاب خلاف را یافت و منتشر کرد؛ در نشست علمی با علمای مصر این مطلب بیان شد که مطالب شیخ طوسی در خصوص نقل اخبار ائمه اربعه مورد تصدیق است.
ایشان گفتند: سید رضی نیز چنین کتابی تالیف کرده است که به نظر می رسد که حاشیه ای بر کتاب بردار گرامی شان است؛ منه المطلب علامه حلی اخیرا در 16 جلد چاپ شده است که از عجایب است ولی متاسفانه عمر ایشان به پایان فقه نرسید؛ تذکره الفقهای علامه در 20 جلد منتشر شده است که این کتاب نیز از عجایب است؛ اگر بخواهیم تقریر فقهی را انجام دهیم باید بر طبق این کتاب از علامه حلی عمل کنیم؛ ایشان توانسته است در این کتاب آرا را بیاورد و نوعی داوری کند و برای هر امامی استدلال می آورد و مقایسه می کند.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: کتاب هایی که شیعه در خصوص آیات الاحکام نوشته است در این زمینه باید مورد دقت واقع شود که در این کتاب آرای علما شیعه و سنی بیان شده است؛ کتاب مرحوم محقق اردبیلی نیز به بیان آیات الاحکام به همراه استدلال محققان می پردازد.
این مرجع تقلید بیان کردند: متاسفانه خدمات شیعه پنهان بوده است و ما باید خدمات خود را بیان کنیم و بگوییم که این خدمت دوشادوش همه علمای اسلامی انجام شده است؛ البته آیات الاحکام شیعه و سنی متفاوت است؛ اهل سنت به شکل تربیتی انجام می دهند، ولی در شیعه روش موضوعی به شکل یک جا بحث می شود که برخی از علمای اهل سنت نیز بر آن تاکید دارند.
معظم له بیان کردند: قواعد فقهیه شهیدین به خوبی به این مباحث پرداخته اند؛ البته نباید در این حوزه توقف کنیم؛ هر دو گروه در قرن 14 و 15 نمط رابعی را آغاز کردند؛ در مصر و برای اولین بار موسوعه فقهیه منتشر شد که در آن کتاب، آرای شیعه نیز آمده است و اخیرا نیز تجدید چاپ شد.
ایشان گفتند: قدم دومی که علمای اهل سنت در فقه مقارن برداشته اند موسوعه کویتیه است؛ علمای معاصر سه گام بزرگ در این عرصه برداشته اند؛ آیت الله العظمی مکارم شیرازی یک مجموعه بزرگ فقه مقارن را آغاز کرده اند که یک جلد از آن آغاز شده است.
آیت الله العظمی سبحانی تصریح کردند: گام دوم زیر نظر مقام معظم رهبری و آیت الله هاشمی شاهرودی برداشته شده است؛ همچنین دارالفقه قم زیر نظر حجت الاسلام انصاری به دنبال انتشار یک موسوعه فقهیه هستند.
این مرجع تقلید بیان کردند: آیت الله العظمی بروجردی به یک معنی در قم، پایه گذار فقه مقارن شدند و تلاش کردند که سیر تاریخی مسایل را روشن کنند؛ فقه مقارن می توان به تقریب مذاهب نیز کمک کند؛ زیرا وقتی نظرات فقهی شیعه مطرح می شود، اهل سنت نیز به این نکته می رسند که این نظر در بین علمای آنها نیز مطرح شده است و به همین جهت دلیلی برای کینه ورزی و دور ماندن از هم وجود نخواهد داشت.
شایان ذکر است کنگره بین المللی "نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی" با اشراف آیت الله العظمی مکارم شیرازی و همکاری نهادهای فرهنگی ــ از جمله مجمع جهانی اهل بیت(ع) ــ در روزهای ۲۰ و ۲۱ اردیبهشت در قم برگزار شد. در این کنگره ۱۵۰ ادنیشمند از ۵۴ کشور حضور داشتند.