جزئیاتی از رویداد مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در شرق آفریقا/ از «ارادت آفریقایی‌ها به اسلام و انقلاب» تا «جشن تکلیف ویژه» و «هوش مصنوعی» + فیلم و عکس
مدیرکل کشورهای عربی ـ آفریقایی مجمع جهانی اهل بیت(ع) از سفر مهرماه آیت‌الله «رضا رمضانی» دبیرکل این مجمع به سه کشور آفریقایی و حضور در پنج اجلاس منطقه‌ای شیعیان، گزارشی ارائه کرد.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی مجمع جهانی اهل بیت(ع) ـ مدیرکل کشورهای عربی ـ آفریقایی مجمع جهانی اهل بیت(ع) در گفت‌وگو با ایرنا، از سفر مهرماه آیت‌الله «رضا رمضانی» دبیرکل این مجمع به سه کشور آفریقایی و حضور در پنج اجلاس منطقه‌ای شیعیان، گزارشی ارائه کرد.
اواخر مهر ماه بود که گزارشی از سفر دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) به سه کشور آفریقایی با عنوان پیام امروز پیامبر به مردم آفریقا چیست؟ در ایرنا منتشر شد؛ سفری که برای نخستین بار در قالب اجلاس منطقه ای شرق این قاره به همت شیعیان این کشورها و با همکاری مجمع اهل بیت(ع) برگزار شد و به گفته کارشناسان، تاثیرات مهمی در مسائل فرهنگی و اجتماعی شیعیان شرق آفریقا خواهد داشت. به همین مناسبت گفت و گویی با محمدمهدی شریعتمدار داشتیم؛ مردی که از ابتدای انقلاب پای کاری انقلاب بوده و همچنان در سنگرهای مختلف جهاد تبیین مشغول خدمت است.
وی که اکنون به عنوان مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مدیرکل کشورهای عربی آفریقایی عربی مجمع است، زمانی مشاور دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده و سال هایی نیز رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی در لبنان و مدتی هم به عنوان قائم مقام دبیرکل اتحادیه رادیو تلویزیون های اسلامی فعالیت کرده است.
شریعتمدار از فلسفه وجودی تشکیل مجمع جهانی اهل بیت(ع) سخن گفت که این مجمع از سال ۱۳۶۹ تاکنون چه فعالیت هایی داشته و چه برنامه هایی را در آینده خواهد داشت. او که کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا هم هست، از مجمع اهل بیت(ع) به عنوان یک موسسه بین المللی یاد کرد که وظیفه اصلی آن حمایت از شیعیان در سراسر جهان است. این مجمع در بیش از ۱۳۰ کشور حضور دارد و سه هزار و ۲۰۰ مبلغ در نقاط مختلف جهان مشغول تبلیغ معارف اهل بیت عترت علیهم السلام هستند. به عبارتی می توان گفت این مبلغان از طریق مساجد، مراکز و مدارس اسلامی در کشورهای پنج قاره با مجمع اهل بیت (ع) همکاری دارند.
مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با ارائه گزارشی از سفر مهر ماه آیت الله رضا رمضانی دبیرکل این مجمع به سه کشور در شرق آفریقا و حضور در پنج اجلاس منطقه ای شیعیان گزارشی داد و توضیحاتی درباره حاشیه های این سفر ۱۵ روزه داد و گفت که قرار است اجلاس بعدی شیعیان در آمریکای لاتین برگزار شود. البته شریعتمدار وعده داد که گزارش تفصیلی این سفر منتشر خواهد شد. البته رمضانی در یک سال گذشته به کشورهای هند، پاکستان و گرجستان هم سفر کرده بود. مشروح این گفت و گو را بخوانید.
فعالیت‌های مجمع اهل بیت(ع) بومی‌سازی می‌شود
مجمع جهانی اهل بیت(ع) موسسه ای بین المللی است که کارویژه و وظیفه اصلی آن رسیدگی به امور شیعیان در جهان است. اگرچه دبیرخانه و مرکز اصلی آن در تهران است اما در بیش از ۱۳۰ کشور عضو دارد و مجامع محلی در این کشورها دائر است. همچنین سه هزار و ۲۰۰ مبلغ در نقاط مختلف جهان در حال فعالیت هستند. مسئولان مساجد و مراکز و مدارس اسلامی به عنوان افراد مرتبط با مجمع فعالیت دارند.
محمدمهدی شریعتمدار مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)
هر چهار سال یک بار اجلاس مجمع عمومی این مجمع با حضور همه اعضا برگزار می شود. در این اجلاس به مسائل مهم جهان اسلام مثل مسائل منطقه غرب آسیا، مساله فلسطین و مقاومت اسلامی پرداخته می شود و شخصیت های مهم منطقه در این اجلاس حضور بیشتری دارند و کمتر به مسائل سایر مناطق و کشورهای جهان رسیدگی می شود و این نقیصه را همواره داشته ایم. تاکنون هفت دوره مجمع عمومی جهانی اهل بیت (ع) برگزار شده که آخرین مجمع، شهریور سال گذشته بود. در هر اجلاس، تصمیماتی در کمیسیون ها گرفته می شود که در بیانیه پایانی نوشته می شود تا به اجرا برسد. در واقع سیاست های کلی مجمع توسط شورای عالی مجمع و مجامع عمومی اتخاذ می شود.
مجمع اهل بیت(ع) در سال های اخیر سیاست بومی سازی فعالیت ها و ارتباطات را در پیش گرفته و اجلاس های منطقه ای نیز به این منظور برگزار می شود تا اعضای مجمع از مناطق دیگر جهان فرصت بیشتری برای طرح مسائل خود داشته باشند و همینطور رسیدگی مسائل هر منطقه توسط اهل همان منطقه صورت گیرد. اجلاس منطقه ای شرق آفریقا نخستین اقدام در این حوزه بود که پنج نشست با حضور اعضا و کارشناسان منطقه با هماهنگی و پشتیبانی مجمع اهل بیت(ع) در سه کشور برگزار شد.
نخستین اجلاس با عنوان «جوانان مسلمان، ایمان، علم و فناوری و آینده آفریقا» در شهر نایروبی پایتخت کنیا با حضور ۱۲۳ نفر از جوانان منطقه شرق آفریقا برگزار شد. این منطقه دارای ۱۳ کشور و چند جزیره اقیانوس هند است. این کشورها شامل کنیا، اوگاندا، تانزانیا، رواندا، مالاوی، بروندی، موزامبیک، کنگو، ماداگاسکار و همچنین جزایر کومور، سیشل، موریس، مایوت و رونیون است که در اقیانوس هند قرار دارد. این منطقه شامل ۱۴ کشور است که حدود ۱۰ کشور در این اجلاس حضور داشتند.
البته از آنجا که زبان غالب کشورهای سومالی، اریتره، اتیوپی و جیبوتی عربی است، این کشورها در تقسیم بندی معمول جهانی جزو کشورهای عربی محسوب می شوند ولی چون در شاخ آفریقا قرار دارند و سنخیت بیشتری از نظر فرهنگ و جامعه با شرق آفریقا دارند، این کشورها را در تقسیم بندی شرق آفریقا قرار داده ایم.
آمار دقیقی از تعداد شیعیان در جهان وجود ندارد
از آنجا که هیچ سرشماری رسمی وجود ندارد، نمی توان آمار دقیقی از تعداد شیعیان آفریقا یا جهان ارائه کرد. البته ارقام مختلفی گفته می شود. چون ممکن است برخی دولت ها آن تعدادی را قبول ندارند که شیعیان می گویند. از طرف دیگر چون در جایی ثبت و ضبط نشده که چه کسی شیعه است و چه کسی پیرو مذاهب و ادیان دیگر است، لذا آمارها بر اساس گزارش های میدانی است که از این مناطق داریم. ممکن است بعضی افراد به مذهب تشیع درآمده باشند ولی شاید هنوز آنگونه که باید التزام فقهی و عمل به احکام در آن حدی که نیاز است نداشته باشند و در واقع سطوحی از گرایش به تشیع را داریم. موسساتی حتی موسسات غربی در حوزه آمار پیروان مذاهب مختلف کار می کنند و معمولا آمارهای متفاوتی ارائه می دهند که بحث آمار مسلمانان و شیعیان در جهان یک بحثی است که جای کار دارد.
نگاهی به تاریخچه شیعیان در آفریقا
شیعیان در شرق آفریقا سابقه اسلامی کهن و دیرینه ای دارند که از زمان هجرت مسلمانان به حبشه شروع می شود تا ارتباطاتی که در دوران ائمه بعضی از آفریقاییان با جامعه اسلامی در مدینه و مکه و در دوره های مختلف داشتند. در مورد تشیع در آفریقا از سه موج می توان نام برد. یکی حضور شیرازی ها در منطقه شرق آفریقا به ویژه در زنگبار و تانزانیا؛ دوم حضور خوجه ها که توضیح خواهم داد، در حدود کمتر از یک و نیم قرن پیش که نقش فراوانی در گسترش تشیع و ایجاد مساجد و مراکز فرهنگی داشتند.
موج سوم پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که تعداد زیادی از افراد غیرمسلمان یا مسلمانان پیرو سایر مذاهب به آیین تشیع گرویدند؛ البته نه در اثر این که جمهوری اسلامی ایران اقدامی برای دعوت دیگران به تشیع داشته بلکه بیشتر در اثر تاثیرات فرهنگی و اندیشه ای انقلاب اسلامی ایران بوده است. مثل اقداماتی که توسط شیخ زکزاکی در نیجریه صورت گرفته و تعداد قابل توجهی از شیعیان در این کشور زندگی می کنند.
اجلاس جوانان مسلمان برای نخستین بار در تاریخ بعد از انقلاب اسلامی ایران در کنیا برگزار شد و نتیجه آن ایجاد تحول در جوانان شیعه شرق آفریقاست. در واقع این اجلاس باعث شد تا جوانان شیعه در مسائل فرهنگی، مشارکت اجتماعی، آموزش عالی، آموزش در فناوری اطلاعات حتی مسائل اشتغال، توانمندسازی و مساله عدالت اجتماعی در منطقه بحث های خوبی شکل گرفت و جوانان منطقه به خوبی از عهده این کار برآمدند. یکی از ویژگی های این اجلاس برگزاری یک کارگاه تعاملی متشکل از چند کارگروه بود و نتیجه مذاکرات این کارگروه ها در جلسه اختتامیه اعلام شد که دستمایه تدوین بیانیه پایانی این اجلاس بود. مسئولیت ستاد این اجلاس بر عهده شیخ علی سعید ساموجا از روحانیون معروف کنیایی بود.
نشست دوم این اجلاس با حضور ۶۰ درصد از اعضای مجمع عمومی مجمع اهل بیت از منطقه شرق آفریقا برگزار شد که مساله تجدیدنظر در اعضا و دعوت از اعضای جوانتر و تشکیل مجمع اهل بیت در کشورها، علاوه بر مسائل جاری جهان مطرح شد.
از وهابیت تا هوش مصنوعی
نشست سوم نشست نیز مربوط به مبلغان منطقه شرق آفریقا بود. صدها مبلغ در منطقه داریم که به موسسات و نهادهای مختلف همچون حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف و حتی حوزه علمیه سوریه منطقه زینبیه وابسته اند که برخی از آن ها آنجا تحصیل کرده اند و امروز مشغول تبلیغ معارف اهل بیت در منطقه هستند.حدود ۱۸۰ نفر در این نشست شرکت کردند و حاضران به طرح و بیان نظرات و پیشنهادها پیرامون مسائلی همچون فناوری اطلاعات و ضرورت استفاده از فضای مجازی و امکانات در این زمینه برای تبلیغات پرداختند.
در حوزه اشتغال و کسب و کار شرایطی فراهم شد و اعضای حاضر به بیان مطالبی برای تغییر روش های کار و فعالیت و تبلیغ پرداختند. همچنین یکی از مبلغان گزارشی از وضعیت شیعیان و فعالیت ها و اشکالات آنان ارائه کرد. در کنار این فعالیت ها یک کارگاه آموزشی برگزار شد. مبلغان این منطقه شامل فارغ التحصیلان مدارس و حوزه های علمیه و دانشگاه ها هستند ولی بسیاری از آن ها با کمبود منابع علمی و مطالعاتی روبرو بوده و نیاز به بازآموزی و تجدید اطلاعات دارند. لذا برگزاری کارگاه های آموزشی در حوزه های وهابیت، تکفیر، هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات برای مبلغان برگزار شد.
همچنین قرار شد برنامه یک ساله بازآموزی مبلغان از طریق وبینار برگزار شود. ایجاد یک شورای علمی برای منطقه شرق آفریقا متشکل از علمای برجسته و ایجاد اتاق فکر و شورای مبلغان در هر یک از کشورها برای این که مسائل مبلغان آن کشورها توسط خودشان رسیدگی شود نیز جزو مصوبات بود. این اجلاس در کامپالا پایتخت اوگاندا برگزار شد.
جمعیت زنان شیعه شرق آفریقا احیا شد
اجلاس دوم با عنوان اجلاس زنان در دارالسلام تانزانیا با حضور ۷۰ بانوی فعال شیعی منطقه شرق آفریقا از ۹ کشور برگزار شد که یکی از نتایج مهم این اجلاس، ایجاد جمعیت زنان شیعه شرق آفریقا بود. چنین اقدامی حدود ۲۰ سال پیش صورت گرفته بود ولی پیگیری نشده بود و آن جمعیت تعطیل شده بود که دوباره احیا شد. بر همین اساس یک اساسنامه طرح شد و برنامه یک ساله تدوین می شود. یک جمع پنج نفره به عنوان هیات رییسه و خانم ماماتیکه از فعالان معروف و کهنسال تانزانیا به عنوان رئیس موقت انتخاب شد.
قرار شد یک شبکه برای زنان فعال منطقه ایجاد شود تا فعالیت های بانوان شیعه با هماهنگی اعضای این شبکه صورت گیرد. در واقع نوعی کار جمعی در حوزه فعالیت زنان است. البته زنان شیعه در بعضی کشورها فعالیت های خوبی دارند. مثلا نازنین کریم در کنیا موسسه ای به نام شبکه خواهران پیرو اهل بیت(ع) راه اندازی کرده و به فعالیت های خدماتی و درمانی پرداخته و حتی یک کتابخانه شیعی ایجاد کرده است؛ به ویژه با توجه به این که کتاب های سواحیلی با موضوع معارف شیعی فقط ده ها کتاب است. البته مدارس خوبی در این منطقه وجود دارد که خانم های شیعه در آن حضور دارند. بانوان مجمع اهل بیت (ع) از بعضی مدارس، دارالایتام، حوزه های علمیه خواهران و برخی مراکز دارالسلام بازدید داشتند.
در برخی کشورهای شرق آفریقا زنان مبلغ فعالیت دارند. مثلا خانم رحیمه در ماداگاسکار علاوه بر تبلیغ، مرکز الزهرا(س) را اداره می کند و یک حوزه علمیه برای دختران ایجاد کرده و طرح دارالقرآن را برای زنان در دست اقدام دارد. زنان فعالی در منطقه داریم که اگر شبکه سازی کنند و سالانه یک نشست عمومی داشته باشند و تجربیات خود را منتقل کنند، می توانند بر روی سایر بخش های اجتماعی تاثیرگذار باشند و در همین اجلاس زنان یکی از کارهایی که انجام شد، تکریم و نکوداشت مبلغان کهنسال و مبلغان برتر بود.
جشن تکلیفی بی نظیر
همزمان با برگزاری اجلاس زنان دو جشن تکلیف با حضور دختران شیعه و سنی در دارالسلام و در منطقه فایوجی برگزار شد. دختران اهل سنت در این جشن تکلیف بین ۹ تا ۱۳ ساله بودند. چون اهل سنت، ۹ سالگی را شرط بلوغ نمی دانند و تا ۱۳ سالگی در نظر می گیرند. دو اتفاق مهم در این برنامه رخ داد. یکی ترویج سنت برگزاری جشن تکلیف برای دختران در منطقه شرق آفریقا که برای نخستین بار بود. البته در کشورهای ایران، عراق یا لبنان چنین جشن تکلیف هایی برگزار می شود ولی آنجا اولین بار بود. بعد از این برنامه در بروندی درخواستی به دستمان رسید تا یک جشن تکلیف برای ۱۰۰ نفر از دختران آنجا برگزار شود و این درخواست نشان می دهد که مراسم جشن تکلیف به مرور زمان به یک سنت تبدیل می شود.
نکته دوم این که جشن تکلیف با حضور دختران اهل سنت و شیعی همزمان و در یک جا انجام شد و فکر نمی کنم در ایران، لبنان و دیگر کشورها چنین برنامه ای تاکنون برگزار شده باشد. در یکی از این جشن تکلیف ها ۷۰۰ دختر با چادرنماز حضور پیدا کردند و بعد از آن محجبه خواهند بود.
پایگاه اطلاعاتی تاجران شیعه منطقه تاسیس می شود
سومین اجلاس برگزار شده نیز با عنوان اجلاس تجار شیعه منطقه شرق آفریقا بود که با حضور حدود ۳۰ نفر از تاجران صورت گرفت. البته توقع بیشتری داشتیم ولی چون بیشتر تاجران آن منطقه از خوجه ها هستند و همزمان با این نشست، اجلاس خوجه های آفریقا در کامپلا برگزار می شد، به همین دلیل نمی توانستند به تانزانیا بیایند. یکی از مصوبات این اجلاس، ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی و شبکه سازی تجار شیعه منطقه بود و اطلاع از ظرفیت های اقتصادی و تجاری کشورهای منطقه و تاکید بر ضرورت ارتباط و همکاری و مبادله میان تجار شیعه مورد تاکید قرار گرفت.
مروری بر برنامه های دبیرکل مجمع اهل بیت(ع)
ده ها برنامه در کشورهای مالاوی، بروندی و ماداگاسکار و همچنین جزیره رونیون در اقیانوس هند انجام شد و آیت الله رمضانی دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت(ع) بیش از ۳۰ سخنرانی در این سفر ۱۹ روزه داشت که البته حدود چهار روز آن در مسیر رفت و برگشت صرف شد. مثلا مسیر ماداگاسکار تا تهران حدود ۲۲ ساعت طول می کشد که در این سفر ۳۰ ساعت به طول انجامید و در واقع یک سفر ۱۵ روز بود.
با توجه به این که سفر به آفریقا با سالروز میلاد پیامبر اعظم(ص) مصادف شد، یکی از اتفاقات مهم، حضور و مشارکت در ۱۰ جشن میلاد و اجلاس وحدت بود. اگرچه مجالس مربوط به شیعیان بود ولی بر وحدت تاکید شد و دبیرکل مجمع به طور جدی به گفت وگوی ادیان در این برنامه ها همت داشت. یک نشست با شورای بین الادیان کنیا برگزار شد و در آن شورا از مسیحیان، هندوها، اهل سنت، شیعیان، بحره ها و آقاخانی ها ترکیب بسیار خوبی بود و تجربه مفیدی به شمار می رفت.
آیت الله رمضانی ملاقاتی که با کشیشان مسیحی در مالاوی داشتند و علاوه بر دیدار با سفیر واتیکان در ماداگاسکار، ملاقاتی با بُهره های اسماعیلی و علمای اهل سنت داشتند و جلسه ای با حضور کشیشان مسیحی و علمای اهل سنت در تانزانیا برگزار شد. در مجموع هم در حوزه وحدت اسلامی، هم در حوزه گفت وگوی شیعی و ارتباط با سایر فرقه های شیعی مثل بُهره ها و هم در گفت و گو با سایر ادیان اقدامات خوبی برگزار شد.
تقریبا در این کشورها نمازهای جماعت به ویژه با حضور خوجه ها برگزار شد؛ خوجه ها شیعیان اثنی عشری هستند که قبلا هندو بودند و بعد به مذهب بُهره یعنی اسماعیلیه گرایش پیدا کردند و سپس شیعه ۱۲ امامی می شوند و چون در هندوستان تحت فشار هندوها قرار گرفتند، ناچار به مهاجرت شدند و بیشتر آن ها به شرق آفریقا آمدند و اثرگذاری بسیاری آنجا داشتند. این افراد شیعیان سنتی هستند که در سیاست هیچ دخالتی ندارند و ارتباط بیشتر آنان با حوزه علمیه نجف است و بیشتر به تجارت می پردازند. در واقع اقتصاد و تجارت در کشورهای آفریقایی معمولا در دست این افراد است.
کربلای امروز غزه است
ما شاهد این هستیم که تغییر جدی در خوجه ها صورت می گیرد. در بحث غزه توییت هایی از آنها دیدیم که مثلا رئیس جماعت خوجه های نایروبی کنیا نوشته بود کربلای امروز غزه است که یک تحول در میان آن ها به شمار می رود یا کنفدراسیون جهانی خوجه ها از غزه حمایت کرده و جنایت های رژیم صهیونیستی را محکوم کردند که جای تقدیر دارد.
حضور زنان در مساجد خوجه ها
یکی از برکات برپایی نماز جماعت به امامت آیت الله رمضانی در این کشورها به ویژه در بروندی، حضور زنان در نماز جماعت بود. چون بر اساس دیدگاه سنتی خوجه ها، حضور زنان در نمازهای جماعت و مساجد و همچنین در فعالیت های عمومی و اجتماعی خیلی کم است یا اصلا وجود ندارد. وقتی نماز جماعت در مسجد خوجه ها در کشوری مثل بروندی برپا شد، دیدیم زنان حضور ندارند و آیت الله رمضانی به مسئولان مسجد و امام جماعت آنجا گوشزد کردند که حضور زنان در نمازهای جماعت و جمعه لازم است و پس از مدتی از این سفر خبردار شدیم که با حضور زنان در مسجد موافقت کردند. شاید این اقدام یک کار محدودی تلقی شود ولی با توجه به فرهنگی که ایجاد می کند و با توجه به افزایش حضور زنان در عرصه های مختلف و تحولی که در نگاه سنتی به دین و حضور اجتماعی زن صورت می گیرد، دارای اهمیت است.
یکی دیگر از آثار حضور در مساجد این بود که ارتباط با بومیان و آفریقایی تباران افزایش یافت. چون گاهی گفته می شد که ایرانی ها توجه کمتری به بومیان منطقه دارند و معمولا با نهادهای ایرانی سر و کار دارند. آیت الله رمضانی در بسیاری از مساجد بومیان حضور پیدا کرده و سخنرانی داشتند. ضمنا باید توجه کنیم که بیشتر مبلغان از افراد بومی هستند.
رایزن موقت تاثیرگذار نیست
رایزن های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این سه کشور یعنی کنیا، اوگاندا و تانزانیا فعالیت دارند. اگرچه آقای محسن معارفی رایزن جدید ایران در تانزانیا با قدرت و تخصص و اشراف خوبی شروع به کار کرده است. در اوگاندا یک رایزن فعال داریم که قبلا همکار مجمع جهانی اهل بیت(ع) بوده است ولی در کنیا رایزن فرهنگی نداریم و هر چند ماه یک بار، یک نفر به صورت موقت اعزام می شود و این مساله، نقیصه ای است. چون کسی که برای سه ماه اعزام شود، نه می تواند برنامه ریزی کند و نه می تواند کار درازمدت انجام دهد و فقط در این حد که چراغ آنجا را روشن نگه دارد، اثرگذار است. البته آقای حمید نظری رایزن فعلی فعالیت خوبی در این دوره داشته است.
در دو کشور مالاوی و بروندی حتی سفارتخانه نداریم و سفیر ما در تانزانیا به عنوان سفیر آکردیته (سفیر سیار) در مالاوی و مجید صفار سفیر اوگاندا نیز سفیر آکردیته بروندی است. آقای جعفر برمکی سفیر کشورمان در کنیا، حسین الوندی سفیر ایران در تانزانیا و علی بخشی سفیر کشورمان در ماداگاسکار نقش خوبی در حمایت از برنامه های دبیرکل مجمع داشتند به گونه ای که الوندی به عنوان سفیر اکردیته جمهوری اسلامی ایران در مالاوی هیات اعزامی به این کشور را همراهی کرد.
از دیگر برنامه های آیت الله رمضانی می توان به بازدید از ده ها مرکز اسلامی، مدرسه، حوزه علمیه، مسجد و بعضی از مراکز درمانی و خدماتی مثل مرکز درمانی هلال احمر در نایروبی و دارالایتام ها اشاره کرد.دبیرکل مجمع همچنین با رهبر خوجه کشور بروندی و رئیس سابق جماعت خوجه هادیدار کرد که این جماعت دارای تشکیلات کاملا جدی هستند. در واقع هر کشوری جماعت و انتخابات و رئیس دارند و هر رئیسی کابینه ای دارد و حتی فدراسیون آفریقا و فدراسیون جهانی دارند.
مجمع محلی اهل بیت(ع) در کنیا احیا شد
مجمع اهل بیت (ع) از بودجه جمهوری اسلامی ایران استفاده نمی کند و تمام طرح هایی که گفته شد توسط خیرین غیرایرانی تامین مالی شده است و حتی بعضی از همین خیرین در ایران طرح هایی را اجرا می کنند. رسیدگی به مناطق محروم همه جای دنیا یک امر انسانی است. البته اگر موسسات ایرانی فعالیت می کنند، اولویت با ایرانیان و داخل ایران است و موسسات جهانی نیز این امکان را در مراکز مختلف و هر جایی که نیاز بیشتری وجود داشته باشد، توزیع می کنند.
مجمع در بسیاری از کشورها طرح هایی را برای شیعیان داشته است. مثل احداث مساجد، مدارس و کمک به موارد خاص و مدیریت امور مبلغان. در بعضی از کشورها مجمع محلی اهل بیت(ع) ایجاد شده است. در کنیا مجمع محلی داشتیم ولی مدت ها تعطیل بود و اسناد آن هم مفقود شده بود که در این سفر احیا شد و تاسیس مجدد مجمع در کنیا اعلام شد.
کارهای بسیاری در این سفر انجام شد. به عنوان نمونه کلنگ برخی طرح ها زده شد و یکی دو نفر از خیرین منطقه که در این سفر حضور داشتند، پرداخت بخشی از هزینه ها را متقبل شدند که در اوگاندا قرار شد بیش از ۱۵۰ مسجد شیعه، ترمیم و بازسازی شود و در همین سفر مسجد امام رضا(ع) در کامپلا افتتاح شد. ساخت خوابگاه برای دختران، احداث مسجد ابوذر غفاری در دارالسلام، افتتاح مدرسه امیرالمومنین(ع) و یک درمانگاه از دیگر برنامه ها بود که یکی از خیران به صورت برخط وضعیت را در فضای مجازی برای دیگر خیران اعلام کرد و یکی از نیکوکاران هزینه احداث درمانگاه را متقبل شد.
در مالاوی زمینی به اندازه ۱۷ هزار مترمربع برای ساخت یک مجتمع شامل مسجد، مدرسه، درمانگاه، دارالایتام و خوابگاه دانش آموزان اختصاص یافت. چون معمولا شیعیان مجبورند از مناطق دوردست در مدرسه حاضر شوند و هزینه رفت و آمد هم ندارند. لذا احداث خوابگاه در کنار مجموعه های آموزشی یک ضرورت است. همچنین جلسه ای برای توانمندسازی شیعیان و بررسی امکانات و راه های ایجاد اشتغال و توانمندسازی آنان تشکیل شد. مثلا مساله تاسیس فروشگاه اینترنتی و تاکسی اینترنتی بررسی شد یا در تانزانیا راه های تامین هزینه های مجتمع های شیعیان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
علاوه بر فعالیت های دبیرکل، برخی دیگر از مسئولان مجمع اهل بیت(ع) فعالیت هایی داشتند. مثلا حجت الاسلام مهدی فرمانیان معاون فرهنگی مجمع با هیاتی برای تجلیل از خانواده مرحوم عبدالله یاسر که از بزرگان شیعه شرق آفریقا بود، به مومباسا رفتند.
پیوست رسانه ای اجلاس منطقه ای شرق آفریقا
اجلاس منطقه شرق آفریقا یک پیوست رسانه ای داشت. تاکنون ده ها خبر و گزارش توسط خبرگزاری تخصصی ابنا وابسته به مجمع جهانی اهل بیت(ع) منتشر شده است. شبکه ثقلین و ابنا حدود ۱۰ هزار دقیقه برنامه از این اجلاس را با همکاری شبکه مهدی تی وی در تانزانیا منتشر کرد. ارتباط با شبکه مهدی تی وی در کنیا، مذاکره برای ایجاد دفتر منطقه ای سواحیلی خبرگزاری ابنا با توجه به این که ابنا به بیش از ۲۰ زبان، خبر منتشر می کند و سواحیلی یکی از زبان هایی است که مردم شرق آفریقا بیشتر با این زبان سخن می گویند، همکاری رسانه ای برای تولید برنامه های مشترک، ایجاد شبکه ای از خبرنگاران در این منطقه و ارتباط و تماس با مبلغان شیعه از برنامه های رسانه ای این سفر بود.
اجلاسی در آمریکای لاتین و اجلاسی در جنوب یا غرب آفریقا
اجلاس های منطقه ای به دنبال یک سیاست تحول و بومی سازی است که در سال های اخیر اتخاذ شده است. همچنین برای جبران بعضی کمبودهای موجود در اجلاس های مجمع عمومی برگزار می شود و بر اساس مصوبه مجمع اخیر قرار شد اجلاس های منطقه ای برگزار شود که از ابتدای امسال برای برگزاری این اجلاس برنامه ریزی صورت گرفت و در مهر ماه اجرا شد.
محمدمهدی شریعتمدار مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)
اجلاس منطقه ای بعدی در منطقه آمریکای لاتین خواهد بود که با توجه به تعداد کم مبلغان آمریکای لاتین برگزاری این اجلاس به گستردگی اجلاس شرق آفریقا نخواهد بود. این اجلاس در اسفند امسال از سوی فعالان شیعه و با حمایت مجمع اهل بیت (ع) برگزار خواهد شد. البته در سال آینده دست کم یک اجلاس منطقه ای در غرب یا جنوب آفریقا را خواهیم داشت و احتمالا یک اجلاس در حوزه آسیا و اقیانوسیه برگزار خواهد شد. با توجه به حوادث اخیر بحث برگزاری اجلاس منطقه ای عربی هم وجود دارد که ممکن است شکل آن متفاوت باشد.
مدیرکل کشورهای عربی ـ آفریقایی مجمع جهانی اهل بیت(ع) از سفر مهرماه آیت‌الله «رضا رمضانی» دبیرکل این مجمع به سه کشور آفریقایی و حضور در پنج اجلاس منطقه‌ای شیعیان، گزارشی ارائه کرد.
به گزارش پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی مجمع جهانی اهل بیت(ع) ـ مدیرکل کشورهای عربی ـ آفریقایی مجمع جهانی اهل بیت(ع) در گفت‌وگو با ایرنا، از سفر مهرماه آیت‌الله «رضا رمضانی» دبیرکل این مجمع به سه کشور آفریقایی و حضور در پنج اجلاس منطقه‌ای شیعیان، گزارشی ارائه کرد.
اواخر مهر ماه بود که گزارشی از سفر دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) به سه کشور آفریقایی با عنوان پیام امروز پیامبر به مردم آفریقا چیست؟ در ایرنا منتشر شد؛ سفری که برای نخستین بار در قالب اجلاس منطقه ای شرق این قاره به همت شیعیان این کشورها و با همکاری مجمع اهل بیت(ع) برگزار شد و به گفته کارشناسان، تاثیرات مهمی در مسائل فرهنگی و اجتماعی شیعیان شرق آفریقا خواهد داشت. به همین مناسبت گفت و گویی با محمدمهدی شریعتمدار داشتیم؛ مردی که از ابتدای انقلاب پای کاری انقلاب بوده و همچنان در سنگرهای مختلف جهاد تبیین مشغول خدمت است.
وی که اکنون به عنوان مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مدیرکل کشورهای عربی آفریقایی عربی مجمع است، زمانی مشاور دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده و سال هایی نیز رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی در لبنان و مدتی هم به عنوان قائم مقام دبیرکل اتحادیه رادیو تلویزیون های اسلامی فعالیت کرده است.
شریعتمدار از فلسفه وجودی تشکیل مجمع جهانی اهل بیت(ع) سخن گفت که این مجمع از سال ۱۳۶۹ تاکنون چه فعالیت هایی داشته و چه برنامه هایی را در آینده خواهد داشت. او که کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا هم هست، از مجمع اهل بیت(ع) به عنوان یک موسسه بین المللی یاد کرد که وظیفه اصلی آن حمایت از شیعیان در سراسر جهان است. این مجمع در بیش از ۱۳۰ کشور حضور دارد و سه هزار و ۲۰۰ مبلغ در نقاط مختلف جهان مشغول تبلیغ معارف اهل بیت عترت علیهم السلام هستند. به عبارتی می توان گفت این مبلغان از طریق مساجد، مراکز و مدارس اسلامی در کشورهای پنج قاره با مجمع اهل بیت (ع) همکاری دارند.
مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) با ارائه گزارشی از سفر مهر ماه آیت الله رضا رمضانی دبیرکل این مجمع به سه کشور در شرق آفریقا و حضور در پنج اجلاس منطقه ای شیعیان گزارشی داد و توضیحاتی درباره حاشیه های این سفر ۱۵ روزه داد و گفت که قرار است اجلاس بعدی شیعیان در آمریکای لاتین برگزار شود. البته شریعتمدار وعده داد که گزارش تفصیلی این سفر منتشر خواهد شد. البته رمضانی در یک سال گذشته به کشورهای هند، پاکستان و گرجستان هم سفر کرده بود. مشروح این گفت و گو را بخوانید.
فعالیت‌های مجمع اهل بیت(ع) بومی‌سازی می‌شود
مجمع جهانی اهل بیت(ع) موسسه ای بین المللی است که کارویژه و وظیفه اصلی آن رسیدگی به امور شیعیان در جهان است. اگرچه دبیرخانه و مرکز اصلی آن در تهران است اما در بیش از ۱۳۰ کشور عضو دارد و مجامع محلی در این کشورها دائر است. همچنین سه هزار و ۲۰۰ مبلغ در نقاط مختلف جهان در حال فعالیت هستند. مسئولان مساجد و مراکز و مدارس اسلامی به عنوان افراد مرتبط با مجمع فعالیت دارند.
محمدمهدی شریعتمدار مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)
هر چهار سال یک بار اجلاس مجمع عمومی این مجمع با حضور همه اعضا برگزار می شود. در این اجلاس به مسائل مهم جهان اسلام مثل مسائل منطقه غرب آسیا، مساله فلسطین و مقاومت اسلامی پرداخته می شود و شخصیت های مهم منطقه در این اجلاس حضور بیشتری دارند و کمتر به مسائل سایر مناطق و کشورهای جهان رسیدگی می شود و این نقیصه را همواره داشته ایم. تاکنون هفت دوره مجمع عمومی جهانی اهل بیت (ع) برگزار شده که آخرین مجمع، شهریور سال گذشته بود. در هر اجلاس، تصمیماتی در کمیسیون ها گرفته می شود که در بیانیه پایانی نوشته می شود تا به اجرا برسد. در واقع سیاست های کلی مجمع توسط شورای عالی مجمع و مجامع عمومی اتخاذ می شود.
مجمع اهل بیت(ع) در سال های اخیر سیاست بومی سازی فعالیت ها و ارتباطات را در پیش گرفته و اجلاس های منطقه ای نیز به این منظور برگزار می شود تا اعضای مجمع از مناطق دیگر جهان فرصت بیشتری برای طرح مسائل خود داشته باشند و همینطور رسیدگی مسائل هر منطقه توسط اهل همان منطقه صورت گیرد. اجلاس منطقه ای شرق آفریقا نخستین اقدام در این حوزه بود که پنج نشست با حضور اعضا و کارشناسان منطقه با هماهنگی و پشتیبانی مجمع اهل بیت(ع) در سه کشور برگزار شد.
نخستین اجلاس با عنوان «جوانان مسلمان، ایمان، علم و فناوری و آینده آفریقا» در شهر نایروبی پایتخت کنیا با حضور ۱۲۳ نفر از جوانان منطقه شرق آفریقا برگزار شد. این منطقه دارای ۱۳ کشور و چند جزیره اقیانوس هند است. این کشورها شامل کنیا، اوگاندا، تانزانیا، رواندا، مالاوی، بروندی، موزامبیک، کنگو، ماداگاسکار و همچنین جزایر کومور، سیشل، موریس، مایوت و رونیون است که در اقیانوس هند قرار دارد. این منطقه شامل ۱۴ کشور است که حدود ۱۰ کشور در این اجلاس حضور داشتند.
البته از آنجا که زبان غالب کشورهای سومالی، اریتره، اتیوپی و جیبوتی عربی است، این کشورها در تقسیم بندی معمول جهانی جزو کشورهای عربی محسوب می شوند ولی چون در شاخ آفریقا قرار دارند و سنخیت بیشتری از نظر فرهنگ و جامعه با شرق آفریقا دارند، این کشورها را در تقسیم بندی شرق آفریقا قرار داده ایم.
آمار دقیقی از تعداد شیعیان در جهان وجود ندارد
از آنجا که هیچ سرشماری رسمی وجود ندارد، نمی توان آمار دقیقی از تعداد شیعیان آفریقا یا جهان ارائه کرد. البته ارقام مختلفی گفته می شود. چون ممکن است برخی دولت ها آن تعدادی را قبول ندارند که شیعیان می گویند. از طرف دیگر چون در جایی ثبت و ضبط نشده که چه کسی شیعه است و چه کسی پیرو مذاهب و ادیان دیگر است، لذا آمارها بر اساس گزارش های میدانی است که از این مناطق داریم. ممکن است بعضی افراد به مذهب تشیع درآمده باشند ولی شاید هنوز آنگونه که باید التزام فقهی و عمل به احکام در آن حدی که نیاز است نداشته باشند و در واقع سطوحی از گرایش به تشیع را داریم. موسساتی حتی موسسات غربی در حوزه آمار پیروان مذاهب مختلف کار می کنند و معمولا آمارهای متفاوتی ارائه می دهند که بحث آمار مسلمانان و شیعیان در جهان یک بحثی است که جای کار دارد.
نگاهی به تاریخچه شیعیان در آفریقا
شیعیان در شرق آفریقا سابقه اسلامی کهن و دیرینه ای دارند که از زمان هجرت مسلمانان به حبشه شروع می شود تا ارتباطاتی که در دوران ائمه بعضی از آفریقاییان با جامعه اسلامی در مدینه و مکه و در دوره های مختلف داشتند. در مورد تشیع در آفریقا از سه موج می توان نام برد. یکی حضور شیرازی ها در منطقه شرق آفریقا به ویژه در زنگبار و تانزانیا؛ دوم حضور خوجه ها که توضیح خواهم داد، در حدود کمتر از یک و نیم قرن پیش که نقش فراوانی در گسترش تشیع و ایجاد مساجد و مراکز فرهنگی داشتند.
موج سوم پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که تعداد زیادی از افراد غیرمسلمان یا مسلمانان پیرو سایر مذاهب به آیین تشیع گرویدند؛ البته نه در اثر این که جمهوری اسلامی ایران اقدامی برای دعوت دیگران به تشیع داشته بلکه بیشتر در اثر تاثیرات فرهنگی و اندیشه ای انقلاب اسلامی ایران بوده است. مثل اقداماتی که توسط شیخ زکزاکی در نیجریه صورت گرفته و تعداد قابل توجهی از شیعیان در این کشور زندگی می کنند.
اجلاس جوانان مسلمان برای نخستین بار در تاریخ بعد از انقلاب اسلامی ایران در کنیا برگزار شد و نتیجه آن ایجاد تحول در جوانان شیعه شرق آفریقاست. در واقع این اجلاس باعث شد تا جوانان شیعه در مسائل فرهنگی، مشارکت اجتماعی، آموزش عالی، آموزش در فناوری اطلاعات حتی مسائل اشتغال، توانمندسازی و مساله عدالت اجتماعی در منطقه بحث های خوبی شکل گرفت و جوانان منطقه به خوبی از عهده این کار برآمدند. یکی از ویژگی های این اجلاس برگزاری یک کارگاه تعاملی متشکل از چند کارگروه بود و نتیجه مذاکرات این کارگروه ها در جلسه اختتامیه اعلام شد که دستمایه تدوین بیانیه پایانی این اجلاس بود. مسئولیت ستاد این اجلاس بر عهده شیخ علی سعید ساموجا از روحانیون معروف کنیایی بود.
نشست دوم این اجلاس با حضور ۶۰ درصد از اعضای مجمع عمومی مجمع اهل بیت از منطقه شرق آفریقا برگزار شد که مساله تجدیدنظر در اعضا و دعوت از اعضای جوانتر و تشکیل مجمع اهل بیت در کشورها، علاوه بر مسائل جاری جهان مطرح شد.
از وهابیت تا هوش مصنوعی
نشست سوم نشست نیز مربوط به مبلغان منطقه شرق آفریقا بود. صدها مبلغ در منطقه داریم که به موسسات و نهادهای مختلف همچون حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف و حتی حوزه علمیه سوریه منطقه زینبیه وابسته اند که برخی از آن ها آنجا تحصیل کرده اند و امروز مشغول تبلیغ معارف اهل بیت در منطقه هستند.حدود ۱۸۰ نفر در این نشست شرکت کردند و حاضران به طرح و بیان نظرات و پیشنهادها پیرامون مسائلی همچون فناوری اطلاعات و ضرورت استفاده از فضای مجازی و امکانات در این زمینه برای تبلیغات پرداختند.
در حوزه اشتغال و کسب و کار شرایطی فراهم شد و اعضای حاضر به بیان مطالبی برای تغییر روش های کار و فعالیت و تبلیغ پرداختند. همچنین یکی از مبلغان گزارشی از وضعیت شیعیان و فعالیت ها و اشکالات آنان ارائه کرد. در کنار این فعالیت ها یک کارگاه آموزشی برگزار شد. مبلغان این منطقه شامل فارغ التحصیلان مدارس و حوزه های علمیه و دانشگاه ها هستند ولی بسیاری از آن ها با کمبود منابع علمی و مطالعاتی روبرو بوده و نیاز به بازآموزی و تجدید اطلاعات دارند. لذا برگزاری کارگاه های آموزشی در حوزه های وهابیت، تکفیر، هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات برای مبلغان برگزار شد.
همچنین قرار شد برنامه یک ساله بازآموزی مبلغان از طریق وبینار برگزار شود. ایجاد یک شورای علمی برای منطقه شرق آفریقا متشکل از علمای برجسته و ایجاد اتاق فکر و شورای مبلغان در هر یک از کشورها برای این که مسائل مبلغان آن کشورها توسط خودشان رسیدگی شود نیز جزو مصوبات بود. این اجلاس در کامپالا پایتخت اوگاندا برگزار شد.
جمعیت زنان شیعه شرق آفریقا احیا شد
اجلاس دوم با عنوان اجلاس زنان در دارالسلام تانزانیا با حضور ۷۰ بانوی فعال شیعی منطقه شرق آفریقا از ۹ کشور برگزار شد که یکی از نتایج مهم این اجلاس، ایجاد جمعیت زنان شیعه شرق آفریقا بود. چنین اقدامی حدود ۲۰ سال پیش صورت گرفته بود ولی پیگیری نشده بود و آن جمعیت تعطیل شده بود که دوباره احیا شد. بر همین اساس یک اساسنامه طرح شد و برنامه یک ساله تدوین می شود. یک جمع پنج نفره به عنوان هیات رییسه و خانم ماماتیکه از فعالان معروف و کهنسال تانزانیا به عنوان رئیس موقت انتخاب شد.
قرار شد یک شبکه برای زنان فعال منطقه ایجاد شود تا فعالیت های بانوان شیعه با هماهنگی اعضای این شبکه صورت گیرد. در واقع نوعی کار جمعی در حوزه فعالیت زنان است. البته زنان شیعه در بعضی کشورها فعالیت های خوبی دارند. مثلا نازنین کریم در کنیا موسسه ای به نام شبکه خواهران پیرو اهل بیت(ع) راه اندازی کرده و به فعالیت های خدماتی و درمانی پرداخته و حتی یک کتابخانه شیعی ایجاد کرده است؛ به ویژه با توجه به این که کتاب های سواحیلی با موضوع معارف شیعی فقط ده ها کتاب است. البته مدارس خوبی در این منطقه وجود دارد که خانم های شیعه در آن حضور دارند. بانوان مجمع اهل بیت (ع) از بعضی مدارس، دارالایتام، حوزه های علمیه خواهران و برخی مراکز دارالسلام بازدید داشتند.
در برخی کشورهای شرق آفریقا زنان مبلغ فعالیت دارند. مثلا خانم رحیمه در ماداگاسکار علاوه بر تبلیغ، مرکز الزهرا(س) را اداره می کند و یک حوزه علمیه برای دختران ایجاد کرده و طرح دارالقرآن را برای زنان در دست اقدام دارد. زنان فعالی در منطقه داریم که اگر شبکه سازی کنند و سالانه یک نشست عمومی داشته باشند و تجربیات خود را منتقل کنند، می توانند بر روی سایر بخش های اجتماعی تاثیرگذار باشند و در همین اجلاس زنان یکی از کارهایی که انجام شد، تکریم و نکوداشت مبلغان کهنسال و مبلغان برتر بود.
جشن تکلیفی بی نظیر
همزمان با برگزاری اجلاس زنان دو جشن تکلیف با حضور دختران شیعه و سنی در دارالسلام و در منطقه فایوجی برگزار شد. دختران اهل سنت در این جشن تکلیف بین ۹ تا ۱۳ ساله بودند. چون اهل سنت، ۹ سالگی را شرط بلوغ نمی دانند و تا ۱۳ سالگی در نظر می گیرند. دو اتفاق مهم در این برنامه رخ داد. یکی ترویج سنت برگزاری جشن تکلیف برای دختران در منطقه شرق آفریقا که برای نخستین بار بود. البته در کشورهای ایران، عراق یا لبنان چنین جشن تکلیف هایی برگزار می شود ولی آنجا اولین بار بود. بعد از این برنامه در بروندی درخواستی به دستمان رسید تا یک جشن تکلیف برای ۱۰۰ نفر از دختران آنجا برگزار شود و این درخواست نشان می دهد که مراسم جشن تکلیف به مرور زمان به یک سنت تبدیل می شود.
نکته دوم این که جشن تکلیف با حضور دختران اهل سنت و شیعی همزمان و در یک جا انجام شد و فکر نمی کنم در ایران، لبنان و دیگر کشورها چنین برنامه ای تاکنون برگزار شده باشد. در یکی از این جشن تکلیف ها ۷۰۰ دختر با چادرنماز حضور پیدا کردند و بعد از آن محجبه خواهند بود.
پایگاه اطلاعاتی تاجران شیعه منطقه تاسیس می شود
سومین اجلاس برگزار شده نیز با عنوان اجلاس تجار شیعه منطقه شرق آفریقا بود که با حضور حدود ۳۰ نفر از تاجران صورت گرفت. البته توقع بیشتری داشتیم ولی چون بیشتر تاجران آن منطقه از خوجه ها هستند و همزمان با این نشست، اجلاس خوجه های آفریقا در کامپلا برگزار می شد، به همین دلیل نمی توانستند به تانزانیا بیایند. یکی از مصوبات این اجلاس، ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی و شبکه سازی تجار شیعه منطقه بود و اطلاع از ظرفیت های اقتصادی و تجاری کشورهای منطقه و تاکید بر ضرورت ارتباط و همکاری و مبادله میان تجار شیعه مورد تاکید قرار گرفت.
مروری بر برنامه های دبیرکل مجمع اهل بیت(ع)
ده ها برنامه در کشورهای مالاوی، بروندی و ماداگاسکار و همچنین جزیره رونیون در اقیانوس هند انجام شد و آیت الله رمضانی دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت(ع) بیش از ۳۰ سخنرانی در این سفر ۱۹ روزه داشت که البته حدود چهار روز آن در مسیر رفت و برگشت صرف شد. مثلا مسیر ماداگاسکار تا تهران حدود ۲۲ ساعت طول می کشد که در این سفر ۳۰ ساعت به طول انجامید و در واقع یک سفر ۱۵ روز بود.
با توجه به این که سفر به آفریقا با سالروز میلاد پیامبر اعظم(ص) مصادف شد، یکی از اتفاقات مهم، حضور و مشارکت در ۱۰ جشن میلاد و اجلاس وحدت بود. اگرچه مجالس مربوط به شیعیان بود ولی بر وحدت تاکید شد و دبیرکل مجمع به طور جدی به گفت وگوی ادیان در این برنامه ها همت داشت. یک نشست با شورای بین الادیان کنیا برگزار شد و در آن شورا از مسیحیان، هندوها، اهل سنت، شیعیان، بحره ها و آقاخانی ها ترکیب بسیار خوبی بود و تجربه مفیدی به شمار می رفت.
آیت الله رمضانی ملاقاتی که با کشیشان مسیحی در مالاوی داشتند و علاوه بر دیدار با سفیر واتیکان در ماداگاسکار، ملاقاتی با بُهره های اسماعیلی و علمای اهل سنت داشتند و جلسه ای با حضور کشیشان مسیحی و علمای اهل سنت در تانزانیا برگزار شد. در مجموع هم در حوزه وحدت اسلامی، هم در حوزه گفت وگوی شیعی و ارتباط با سایر فرقه های شیعی مثل بُهره ها و هم در گفت و گو با سایر ادیان اقدامات خوبی برگزار شد.
تقریبا در این کشورها نمازهای جماعت به ویژه با حضور خوجه ها برگزار شد؛ خوجه ها شیعیان اثنی عشری هستند که قبلا هندو بودند و بعد به مذهب بُهره یعنی اسماعیلیه گرایش پیدا کردند و سپس شیعه ۱۲ امامی می شوند و چون در هندوستان تحت فشار هندوها قرار گرفتند، ناچار به مهاجرت شدند و بیشتر آن ها به شرق آفریقا آمدند و اثرگذاری بسیاری آنجا داشتند. این افراد شیعیان سنتی هستند که در سیاست هیچ دخالتی ندارند و ارتباط بیشتر آنان با حوزه علمیه نجف است و بیشتر به تجارت می پردازند. در واقع اقتصاد و تجارت در کشورهای آفریقایی معمولا در دست این افراد است.
کربلای امروز غزه است
ما شاهد این هستیم که تغییر جدی در خوجه ها صورت می گیرد. در بحث غزه توییت هایی از آنها دیدیم که مثلا رئیس جماعت خوجه های نایروبی کنیا نوشته بود کربلای امروز غزه است که یک تحول در میان آن ها به شمار می رود یا کنفدراسیون جهانی خوجه ها از غزه حمایت کرده و جنایت های رژیم صهیونیستی را محکوم کردند که جای تقدیر دارد.
حضور زنان در مساجد خوجه ها
یکی از برکات برپایی نماز جماعت به امامت آیت الله رمضانی در این کشورها به ویژه در بروندی، حضور زنان در نماز جماعت بود. چون بر اساس دیدگاه سنتی خوجه ها، حضور زنان در نمازهای جماعت و مساجد و همچنین در فعالیت های عمومی و اجتماعی خیلی کم است یا اصلا وجود ندارد. وقتی نماز جماعت در مسجد خوجه ها در کشوری مثل بروندی برپا شد، دیدیم زنان حضور ندارند و آیت الله رمضانی به مسئولان مسجد و امام جماعت آنجا گوشزد کردند که حضور زنان در نمازهای جماعت و جمعه لازم است و پس از مدتی از این سفر خبردار شدیم که با حضور زنان در مسجد موافقت کردند. شاید این اقدام یک کار محدودی تلقی شود ولی با توجه به فرهنگی که ایجاد می کند و با توجه به افزایش حضور زنان در عرصه های مختلف و تحولی که در نگاه سنتی به دین و حضور اجتماعی زن صورت می گیرد، دارای اهمیت است.
یکی دیگر از آثار حضور در مساجد این بود که ارتباط با بومیان و آفریقایی تباران افزایش یافت. چون گاهی گفته می شد که ایرانی ها توجه کمتری به بومیان منطقه دارند و معمولا با نهادهای ایرانی سر و کار دارند. آیت الله رمضانی در بسیاری از مساجد بومیان حضور پیدا کرده و سخنرانی داشتند. ضمنا باید توجه کنیم که بیشتر مبلغان از افراد بومی هستند.
رایزن موقت تاثیرگذار نیست
رایزن های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این سه کشور یعنی کنیا، اوگاندا و تانزانیا فعالیت دارند. اگرچه آقای محسن معارفی رایزن جدید ایران در تانزانیا با قدرت و تخصص و اشراف خوبی شروع به کار کرده است. در اوگاندا یک رایزن فعال داریم که قبلا همکار مجمع جهانی اهل بیت(ع) بوده است ولی در کنیا رایزن فرهنگی نداریم و هر چند ماه یک بار، یک نفر به صورت موقت اعزام می شود و این مساله، نقیصه ای است. چون کسی که برای سه ماه اعزام شود، نه می تواند برنامه ریزی کند و نه می تواند کار درازمدت انجام دهد و فقط در این حد که چراغ آنجا را روشن نگه دارد، اثرگذار است. البته آقای حمید نظری رایزن فعلی فعالیت خوبی در این دوره داشته است.
در دو کشور مالاوی و بروندی حتی سفارتخانه نداریم و سفیر ما در تانزانیا به عنوان سفیر آکردیته (سفیر سیار) در مالاوی و مجید صفار سفیر اوگاندا نیز سفیر آکردیته بروندی است. آقای جعفر برمکی سفیر کشورمان در کنیا، حسین الوندی سفیر ایران در تانزانیا و علی بخشی سفیر کشورمان در ماداگاسکار نقش خوبی در حمایت از برنامه های دبیرکل مجمع داشتند به گونه ای که الوندی به عنوان سفیر اکردیته جمهوری اسلامی ایران در مالاوی هیات اعزامی به این کشور را همراهی کرد.
از دیگر برنامه های آیت الله رمضانی می توان به بازدید از ده ها مرکز اسلامی، مدرسه، حوزه علمیه، مسجد و بعضی از مراکز درمانی و خدماتی مثل مرکز درمانی هلال احمر در نایروبی و دارالایتام ها اشاره کرد.دبیرکل مجمع همچنین با رهبر خوجه کشور بروندی و رئیس سابق جماعت خوجه هادیدار کرد که این جماعت دارای تشکیلات کاملا جدی هستند. در واقع هر کشوری جماعت و انتخابات و رئیس دارند و هر رئیسی کابینه ای دارد و حتی فدراسیون آفریقا و فدراسیون جهانی دارند.
مجمع محلی اهل بیت(ع) در کنیا احیا شد
مجمع اهل بیت (ع) از بودجه جمهوری اسلامی ایران استفاده نمی کند و تمام طرح هایی که گفته شد توسط خیرین غیرایرانی تامین مالی شده است و حتی بعضی از همین خیرین در ایران طرح هایی را اجرا می کنند. رسیدگی به مناطق محروم همه جای دنیا یک امر انسانی است. البته اگر موسسات ایرانی فعالیت می کنند، اولویت با ایرانیان و داخل ایران است و موسسات جهانی نیز این امکان را در مراکز مختلف و هر جایی که نیاز بیشتری وجود داشته باشد، توزیع می کنند.
مجمع در بسیاری از کشورها طرح هایی را برای شیعیان داشته است. مثل احداث مساجد، مدارس و کمک به موارد خاص و مدیریت امور مبلغان. در بعضی از کشورها مجمع محلی اهل بیت(ع) ایجاد شده است. در کنیا مجمع محلی داشتیم ولی مدت ها تعطیل بود و اسناد آن هم مفقود شده بود که در این سفر احیا شد و تاسیس مجدد مجمع در کنیا اعلام شد.
کارهای بسیاری در این سفر انجام شد. به عنوان نمونه کلنگ برخی طرح ها زده شد و یکی دو نفر از خیرین منطقه که در این سفر حضور داشتند، پرداخت بخشی از هزینه ها را متقبل شدند که در اوگاندا قرار شد بیش از ۱۵۰ مسجد شیعه، ترمیم و بازسازی شود و در همین سفر مسجد امام رضا(ع) در کامپلا افتتاح شد. ساخت خوابگاه برای دختران، احداث مسجد ابوذر غفاری در دارالسلام، افتتاح مدرسه امیرالمومنین(ع) و یک درمانگاه از دیگر برنامه ها بود که یکی از خیران به صورت برخط وضعیت را در فضای مجازی برای دیگر خیران اعلام کرد و یکی از نیکوکاران هزینه احداث درمانگاه را متقبل شد.
در مالاوی زمینی به اندازه ۱۷ هزار مترمربع برای ساخت یک مجتمع شامل مسجد، مدرسه، درمانگاه، دارالایتام و خوابگاه دانش آموزان اختصاص یافت. چون معمولا شیعیان مجبورند از مناطق دوردست در مدرسه حاضر شوند و هزینه رفت و آمد هم ندارند. لذا احداث خوابگاه در کنار مجموعه های آموزشی یک ضرورت است. همچنین جلسه ای برای توانمندسازی شیعیان و بررسی امکانات و راه های ایجاد اشتغال و توانمندسازی آنان تشکیل شد. مثلا مساله تاسیس فروشگاه اینترنتی و تاکسی اینترنتی بررسی شد یا در تانزانیا راه های تامین هزینه های مجتمع های شیعیان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
علاوه بر فعالیت های دبیرکل، برخی دیگر از مسئولان مجمع اهل بیت(ع) فعالیت هایی داشتند. مثلا حجت الاسلام مهدی فرمانیان معاون فرهنگی مجمع با هیاتی برای تجلیل از خانواده مرحوم عبدالله یاسر که از بزرگان شیعه شرق آفریقا بود، به مومباسا رفتند.
پیوست رسانه ای اجلاس منطقه ای شرق آفریقا
اجلاس منطقه شرق آفریقا یک پیوست رسانه ای داشت. تاکنون ده ها خبر و گزارش توسط خبرگزاری تخصصی ابنا وابسته به مجمع جهانی اهل بیت(ع) منتشر شده است. شبکه ثقلین و ابنا حدود ۱۰ هزار دقیقه برنامه از این اجلاس را با همکاری شبکه مهدی تی وی در تانزانیا منتشر کرد. ارتباط با شبکه مهدی تی وی در کنیا، مذاکره برای ایجاد دفتر منطقه ای سواحیلی خبرگزاری ابنا با توجه به این که ابنا به بیش از ۲۰ زبان، خبر منتشر می کند و سواحیلی یکی از زبان هایی است که مردم شرق آفریقا بیشتر با این زبان سخن می گویند، همکاری رسانه ای برای تولید برنامه های مشترک، ایجاد شبکه ای از خبرنگاران در این منطقه و ارتباط و تماس با مبلغان شیعه از برنامه های رسانه ای این سفر بود.
اجلاسی در آمریکای لاتین و اجلاسی در جنوب یا غرب آفریقا
اجلاس های منطقه ای به دنبال یک سیاست تحول و بومی سازی است که در سال های اخیر اتخاذ شده است. همچنین برای جبران بعضی کمبودهای موجود در اجلاس های مجمع عمومی برگزار می شود و بر اساس مصوبه مجمع اخیر قرار شد اجلاس های منطقه ای برگزار شود که از ابتدای امسال برای برگزاری این اجلاس برنامه ریزی صورت گرفت و در مهر ماه اجرا شد.
محمدمهدی شریعتمدار مشاور دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)
اجلاس منطقه ای بعدی در منطقه آمریکای لاتین خواهد بود که با توجه به تعداد کم مبلغان آمریکای لاتین برگزاری این اجلاس به گستردگی اجلاس شرق آفریقا نخواهد بود. این اجلاس در اسفند امسال از سوی فعالان شیعه و با حمایت مجمع اهل بیت (ع) برگزار خواهد شد. البته در سال آینده دست کم یک اجلاس منطقه ای در غرب یا جنوب آفریقا را خواهیم داشت و احتمالا یک اجلاس در حوزه آسیا و اقیانوسیه برگزار خواهد شد. با توجه به حوادث اخیر بحث برگزاری اجلاس منطقه ای عربی هم وجود دارد که ممکن است شکل آن متفاوت باشد.