وبینار «نقش امام محمد باقر (ع) در وحدت امت اسلامی» (بخش اول)

اداره کل فضای مجازی اخبار

Friday, 08 July 2022

حجت الاسلام دکتر براتی گفت: امام باقر (ع) نهضت جدید «جدال الأحسن» را آغاز کرد که در آن مباحثات و مذاکرات نیکو بر اساس کلام و عقاید جریان داشت، که این جدال احسن در دوران امامت فرزندان ایشان یعنی امام رضا و امام جواد (علیهما السلام) به اوج خود رسید.

روز پنجشنبه 16 تیرماه 1401 همزمان با سالروز شهادت امام محمد باقر (ع) وبینار «نقش امام محمد باقر (ع) در وحدت امت اسلامی» به همت مجمع جهانی اهل بیت (ع) و با همکاری شبکه جهانی ولایت در سالن همایش مجمع جهانی اهل بیت (ع) به زبان انگلیسی برگزار شد.

در ابتدا، آقای شفیعی مجری جلسه ضمن عرض سلام و خوشامدگویی به حضار و مخاطبان این وبینار که از طریق شبکه جهانی ولایت پخش می‌شد، گفت: در این وبینار نقش امام باقر (ع) در متحد ساختن امت اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. امروز سالروز شهادت این امام است و این نکته باید مورد تاکید قرار گیرد که ایشان نقش بزرگ و برجسته‌ای در اتحاد امت اسلامی داشتند.

آقای شفیعی گفت: در زمان امام باقر (ع) تمرکز و حرکتی به سوی ثبت و جمع‌آوری احادیث پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) شکل گرفت. در آن زمان در دانشگاهی که امام (ع) تأسیس کرده بود، به جمع‌آوری احادیث و بازگو کردن آنها برای شاگردان خود می پرداخت و به نوعی پایه‌های تمدن اسلامی و نیز تمدن شیعی را بنیان نهاد. در آن زمان بین فِرَق مختلف اسلامی اختلافاتی وجود داشت و شبه‌مکتبی از اسلام به وجود آمده بود که اسلام را از زوایای نادرست مورد بررسی قرار می‌داد و گاه تفاسیر غلطی از آن ارائه می‌کرد. لذا امام باقر (ع) از فرصتی که در آن زمان به دلیل ضعف بنی امیه پیدا شده بود، برای روشنگری استفاده کرد. از این رو، امام به جای رهبری نهضت سیاسی امت اسلامی، نهضتی را آغاز کرد که بر بنیان نهادن تمدن اسلامی و تقویت اندیشه اسلامی تأکید داشت، و طی آن به تدریس رشته‌های مختلف علوم اسلامی و نیز تربیت شاگردان پرداخت.

وی افزود: ایشان همچنین نهضت جدید «جدال الأحسن» را آغاز کرد که در آن مباحثات و مذاکرات نیکو بر اساس کلام و عقاید جریان داشت، که این جدال احسن در دوران امامت فرزندان ایشان یعنی امام رضا و امام جواد (علیهما السلام) به اوج خود رسید. علاوه بر آنچه ذکر شد، به عنوان نشانه ای از تلاش امام باقر (ع) برای متحد ساختن امت اسلامی مشاهده می کنیم که ایشان به علمای دیگر مذاهب اسلامی نیز امید داشت، و با اینکه اختلافاتی بین آنان وجود داشت، پیروان سایر مذاهب نیز اجازه شرکت در کلاس‌های درس آن حضرت را داشتند. لذا همه می‌توانستند در کلاس‌های درس امام باقر (ع) شرکت کرده و از نور امامت استفاده کند، چه آنان که شیعه امام بودند و چه آنان که پیرو سایر فرق اسلامی بودند.

شفیعی سپس با معرفی سخنرانان این نشست ادامه داد: با توجه به مقدمه گفته شده، در این وبینار حجت‌الاسلام دکتر براتی اندیشمند حوزوی در زمینه‌های کلام و اخلاق، همچنین حجت‌الاسلام دکتر صبوری که وی نیز یک اندیشمند حوزوی است، به ارائه نظرات خود در مورد نقش امام باقر (ع) در وحدت اسلامی می‌پردازند.

سپس حجت‌الاسلام دکتر براتی به عنوان اولین سخنران این وبینار، ضمن عرض سلام به حضار و تسلیت به تمامی شیعیان به مناسبت شهادت امام محمد باقر (ع) گفت: از همه حضار و مخاطبان محترم تقاضا دارم که به اهمیت نقش امام باقر (ع) در متحد ساخت شیعیان توجه کنند. امام باقر (ع) اولین امام از اهل بیت (ع) نبود که به ایفای چنین نقشی پرداخت. بلکه آنچه نقش ایشان را برجسته می‌سازد، تعداد زیاد شاگردان آن امام است که محضر او تلمذ می‌کردند. چرا که تا پیش از امام باقر (ع) اهل بیت تحت شدیدترین فشارها و تدابیر امنیتی دولت‌های جور بودند که به آنان اجازه بحث و بیان موضوعات اسلامی با مردم را نمی‌دادند. ابتدا در زمان امام سجاد (ع) در مدینه مردم متوجه نقش اهل بیت (ع) در انتقال معارف پیامبر اکرم (ص) و تشریح معانی آموزه‌های اسلامی، تفسیر قرآن کریم، انتقال سنت و اخلاق نبوی شدند. به نوعی امام سجاد (ع) در زمان امامت نسبتا طولانی 34 ساله خود این روند را آغاز کرد.

دکتر براتی افزود: اما در زمان امام سجاد (ع)، حکومت اموی در ابتدای تاسیس و در اوج قدرت خود قرار داشت و این حکومت دیکتاتوری به امام (ع) اجازه ایفای نقش خود به طور کامل و آزادانه را نمی‌داد. بعدها بنی‌امیه دچار ضعف شد و درگیری‌ها بین این سلسله و عباسیان آغاز شد. بنی‌امیه مدت‌ها مردم را در جهل نگه داشته و به آنان اجازه یادگیری سنت پیامبر را نمی‌دادند و حتی جمع‌آوری ضبط و تعلیم سنت پیامبر اکرم (ص) حدود صد سال ممنوع بود. از دوران خلیفه دوم تا عمر بن عبدالعزیز اموی نقل احادیث نبوی ممنوع بود و حتی زمانی که این ممنوعیت برداشته شد، تا یکی دو دهه بعد اتفاقی در حوزه نقل احادیث رخ نداد. در این دوران مردم حتی رفتار و کردار نبوی را نیز فراموش کرده بودند و نمی‌دانستند که پیامبر اکرم (ص) چگونه نماز می‌خواند، به چگونه حج بجا می آورد و غیره. چرا که بنی‌امیه مردم را کاملا در جهل نگاه داشته بودند.

حجت‌الاسلام براتی در ادامه با تاکید بر اقدام امام باقر (ع) در تشریح حج نبوی برای اهل سنت، ادامه داد: حتی وقتی به منابع حدیث اهل سنت مانند صحیح بخاری نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که آنان قصد داشته‌اند که حج به شیوه نبوی را روایت کنند. چرا که این مساله خیلی مهم است و مردم باید امور دینی خود را از پیامبر بیاموزند و خود ایشان در حدیثی فرموده است: «خذوا عنی مناسککم» یعنی: «طریقه انجام فرائض دینی خود را از من فرا گیرید». لذا آنان (اهل سنت) به محضر امام باقر (ع) آمده و از ایشان خواستند که حج نبوی را تشریح کند. امام (ع) نیز به جابر بن عبدالله انصاری دستور داده و به او کمک کرد تا جزئیات حج نبوی را برای اهل سنت تشریح کند. در کتاب صحیح مسلم به این موضوع اشاره شده است. این اقدامات امام (ع)، موجب وحدت مسلمانان شد. اهل سنت و مذاهب و مکاتب گوناگون اسلامی طریقه بجا آوردن فریضه حج و سایر فرائض را از امام محمد باقر (ع) آموختند.

آقای براتی ضمن اشاره به این مهم که آنچه گفته شد تنها کاری نبود که امام باقر (ع) در احیا و بازنشانی سنت نبوی انجام داد، تاکید کرد: اقدام دیگر امام باقر (ع)، جلب توجه مردم به جنبه‌های فرهنگ و تمدن اسلامی بود که توسط امویان مورد غفلت قرار گرفته بود. امویان این جنبه‌ها را نادیده گرفته بودند. آنها برداشتی انحرافی از اسلام را پیاده می‌کردند که عبارت بود از یک دین خشن که تنها به دنبال کشورگشایی و حکومت است. چنین برداشتی از اسلام هنوز برداشت غالب از دین اسلام در اذهان اروپائیان و غیر مسلمانان در بخش‌های مختلف جهان است. چرا که خلفا که خود را جانشینان پیامبر اکرم (ص) معرفی می‌کرند، در زمان خلافت خود چنین عمل کردند و تنها به دنبال کشورگشایی و گسترش قلمرو خلافت خود بودند. در حالی که سایر جنبه‌های اسلام نظیر جستجوی دانش، داشتن اخلاق انسانی، احترام به حقوق دیگران و ایجاد سبک زندگی اسلامی را به فراموشی سپرده بودند. بنابراین امام باقر (ع) بر همین جنبه‌های مغفول اسلام تمرکز کرد. مثلا نظام حقوقی و جنبه انسان دوستی اسلام توسط امام باقر (ع) احیا شد. به طور مثال آن امام در حدیثی تاکید می‌کند که سه چیز نزد خداوند بهترین اعمال است: سیر کردن گرسنگان، فراهم کردن لباس برای آنان است که لباس ندارند، و نیز فراهم آوردن آرامش ذهنی برای یک مسلمان. اینها برترین اعمال اسلامی هستند. بنابراین اسلام دین قتل، جنگ و جهاد – به آن معنای غلط که تبلیغ می‌شود – نیست.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: بنابر آنچه گفته شد، امامان به پیروان و نزدیکان خود دستور دادند که در کشورگشایی‌های خلفای اموی مشارکت نکنند. کشورگشایی‌های خلفا، از زمان حیات امام علی (ع) آغاز شد و تا زمان امام باقر (ع) ادامه داشت. در منابع روایی شیعه همانند کتاب وسائل الشیعه می‌توان این نکته را مشاهده کرد که این کشورگشایی‌ها و این نوع از جهاد و جنگ مورد تایید خداوند نیست. ما فقط به دنبال جنگ برای کنترل کشورها و مناطق و نیز اعمال زور بر مردم برای پذیرش اسلام نیستیم. چنین چیزی، هدف و منظور خداوند متعال و پیامبر اکرم (ص) نبوده است. بله در اسلام جهاد وجود دارد اما جهاد دفاع از خود، قلمرو، کشور و زمین‌ها است و نه حمله به همسایگان و مناطق امن برای وادار ساختن آنان به پذیرش اسلام. در زمان حال نیز چنین برداشت‌های غلطی از اسلام در جریانات انحرافی مانند داعش، طالبان و القاعده وجود دارد. آنان فکر می‌کند که جهاد به معنای جنگیدن است، جنگ تا روز قیامت! جنگ با همه! جنگ با افراد تا زمانی که اسلام را بپذیرند و یا به قتل برسند! معنای جهاد در اسلام هرگز چنین تفکری نیست.

حجت‌الاسلام براتی ادامه داد: لذا امام باقر (ع) با رفتار و کردار خود به مردم نشان داد که اسلام و پیامبر آن (ص) برای دانش آمده‌اند. اولین آیه‌ای که به پیامبر نازل شد درباره دانش بود: «إقراء» به معنای «بخوان» و نه بکش! اما بنی‌امیه و برداشت‌های غلط از اسلام مفهوم نادرستی از اسلام را به مردم معرفی کردند که بیان می‌داشت اسلام برای کشتن آمده است! هرگز چنین چیزی درست نیست. امامان (ع) و نزدیکان آنان با کردار خود به مردم مفهوم دیگری از اسلام که همانا مفهوم حقیقی این دین است را نشان دادند. دینی که از سوی خداوند برای حیات طیبه انسان‌ها، حتی غیر مسلمانان، در دنیا آمده است. اسلام برای خدمت به همه بشریت آمده است. در آیه 107 سوره انبیا، خداوند خطاب به پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ» یعنی ای پیامبر تو فقط برای رحمت برای بشریت مبعوث شدی. یعنی تو برای همه رحمت هستی اعم از مسلمان یا غیر مسلمان، مطیع یا سرکش، دوست یا دشمن. امام باقر (ع) و اهل بیت (ع) این وجه از اسلام را معرفی کردند. اما در زمان آن امام، اسلامِ کشورگشا به سه قاره آسیا، آفریقا و حتی اروپا رسیده و شبه جزیره ایبری توسط بنی‌امیه فتح شده بود. امری که بر خلاف آموزه‌های پیامبر اکرم (ص) بود.

دکتر براتی گفت: حدیث « الکمال، کل الکمال، التفقه في الدين، و الصبر علي النّائبة، و تقدير المعيشة» از امام باقر (ع) نشان می‌دهد که ایشان بر اسلام اصیل تمرکز داشته است. در این حدیث امام می‌فرماید که اگر به دنبال کمال هستید – امری که هدف اسلام برای بشریت، افراد و جوامع است – والاترین کمال در سه چیز است: یادگیری عالی، عمیق و کامل دین است نه دین عوام و اطرافیان و نه دین حکومت. مساله بعدی صبر در گرفتاری‌ها و سختی‌هایی است که با آنها در زندگی مواجه می‌شوید. صبر در گرفتاری‌ها نقطه محوری دین و اوج ایمان است. سرانجام مساله دیگری که موجب کمال می‌شود، برنامه ریزی برای زندگی است. فرد باید برای حیات اقتصادی، تحصیلی و سیاسی خود برنامه ریزی داشته و هوشمندانه مجهز شده باشد. این همان اسلام و کمال است.

در پایان صحبت‌های حجت‌الاسلام دکتر براتی، جناب آقای شفیعی مجری جلسه گفت: همان‌گونه که حجت‌الاسلام دکتر براتی بیان کرد، در زمانی که حکومت بنی‌امیه در حال افول بود، فضایی باز و فرصتی مناسب برای امام باقر (ع) پدید آمد تا مردم را علیه امویان متحد کند. اما امام چنین کاری نکرد بلکه او برای تاسیس تمدن اسلامی تلاش کرد. آن امام حتی پیروان خود را از انجام چنین کاری منع کرد و از آنان خواست هرگز در آن دخالت نکنند. امام باقر (ع) حتی هیچ کدام از این اقدامات بنی‌امیه را نپذیرفت. ایشان چهره‌‌ای جدید از اسلام را نشان داد که در واقع همان چهره اصیل و اصلی اسلام بود که در زمان پیامبر اکرم (ص) وجود داشت اما با گذر زمان فراموش شده بود و امام باقر (ع) آن را احیا کرد.

ادامه دارد...

Tags

• امام محمد باقر(ع)
• امت اسلامی
• وبینار
• وحدت اسلامی