کمیسیون تاریخ و سیره/ 1. ارائه "مریم کیانی" با موضوع "بررسی شخصیت عقیل بن ابیطالب در منابع تاریخی"/
پژوهشگر علوم دینی گفت: برخی از اشعارهای مدح رسول اکرم(ص) به صورت خالصانه است که این نوع از مدح خالصانه پیامبر(ص) را می توانیم در اشعار حضرت ابوطالب(ع) ببینیم.
کمسیون "تاریخ و سیره" از کمسیون های تخصصی همایش بین المللی حضرت ابوطالب(ع) حامی پیامبر(ص) عصر دیروز سه شنبه 19 اسفند 1399 در مدرسه امام خمینی(ره) قم برگزار شد.
ریاست این کمسیون را آیت الله «محمدهادی یوسفی غروی» بر عهده داشت و حجت الاسلام «محمدرضا مطهری» داور و حجت الاسلام «عباس جعفری فراهانی» دبیر نشست بود.
در این کمسیون خانم «مریم کیانی» از طلاب جامعة الزهرا(س) که با مقاله "بررسی شخصیت عقیل بن ابیطالب در منابع تاریخی" در همایش شرکت کرده است، به ارائه مقاله خود پرداخت.
وی درباره ساختار مقاله خود گفت: این مقاله با استفاده از کتب فریقین نگاشته شده و در بخش اول به شخصیت، خانواده و اسلام آوردن عقیل پرداخته شده است و آنگونه که از منابع تاریخی به دست می آید عقیل پیش از صلح حدیبیه، مسلمان نبوده است. او در یکی از جنگ ها اسیر و با وساطت عباس آزاد شد.
این پژوهشگر درباره خصوصیات و ویژگی های عقیل گفت: برادر حضرت علی(ع) صراحت لهجه داشت. عالم به انساب عرب و شخصی شجاع بود. صراحت لهجه عقیل باعث شد که در کاخ معاویه از حقانیت امیرالمومنین(ع) دفاع کند.
وی با بیان اینکه عقیل از جمله افرادی است که در تشییع شبانه حضرت زهرا شرکت کرد، در ادامه گفت: عقیل فقیر بود؛ به همین دلیل به امیرالمومنین(ع) مراجعه کرد و کمک مالی خواست. حضرت علی(ع) از حق خود می دهد اما او قانع نمی شود و از بیت المال سهم بیشتری می خواهد. حضرت علی نیز آهن گداخته ای را نزدیک می کند که بقیه آن در نهج البلاغه آمده است.
خانم کیانی همچنین عنوان کرد: در برخی روایت های تاریخی، شخصیت عقیل منفی نشان داده شده است، اما به نظر می آید زمانی که عقیل به معاویه مراجعه کرده خواسته است به نفع امیرالمومنین(ع) حرکت کند. البته اینکه ملاقات عقیل با معاویه در زمان حیات امیرالمومنین(ع) بوده یا نه، اختلافی است.
* تشکیک روایت نهج البلاغه درباره برخورد حضرت علی(ع) با عقیل
در ادامه این نشست آیت الله یوسفی غروی با تشکیک روایت نهج البلاغه درباره برخورد حضرت علی(ع) با عقیل گفت: اینکه عقیلِ نابینا از مدینه با کاروان، بدون راهنما همراه با کودکان و بدون همسر به کوفه آمده باشد و از حضرت علی(ع) تقاضای مالی کند، معقول نیست؛ آن هم با این وصف که صورت کودکان عقیل سیاه شده باشد، شایسته و مناسب بنی هاشم نیست. همچنین "آهن گداخته" وجه و توجیه شرعی ندارد.
وی افزود: آنگونه که از منابع تاریخی دیگر مثل "غارات" آمده است، حضرت علی(ع) در کوفه برای استقبال از برادرش عقیل، امام حسن(ع) ـ و نه غلامانش ـ را می فرستد و دستور می دهد که از بازار برای او لباس و کفش تازه بخرند. زمانی که عقیل از حضرت علی(ع)، از بیت المال مطالبه مالی می کند، ایشان می فرماید که در نزدیک کوفه و در شهر قدیمی حیره مرکز بازرگانان، دو نفری شبیخون بزنیم. عقیل گفت که یعنی سارق باشیم؟ حضرت در پاسخ فرمود که اگر مال یک نفر را بدزدی بهتر است از اینکه مال مسلمانان را بدزدی. عقیل از امیرالمومنین(ع) اجازه می خواهد تا به شام برود. عقیل هم چون نابینا بود و می توانست با زبان، جهاد کند حضرت علی(ع) به او اجازه می دهد تا به شام برود.
یوسفی غروی افزود: بین این دو روایت فاصله بسیار زیادی وجود دارد؛ لکن نقل نهج البلاغه شهرت بیشتری پیدا کرده است و من توضیحات بیشتر را در جلد پنجم موسوعه التاریخ الاسلامی آورده ام که معاویه و یاران او خواستند از سفر عقیل به شام حداکثر سوء استفاده را کنند اما نتوانستند.
* مورخان درباره فقر ابوطالب(ع) زیاده روی کرده اند
در ادامه حجت الاسلام مطهری در نقد مقاله خانم کیانی اظهار داشت: درست است که عقیل فرزند حضرت ابوطالب است اما کاش ارتباط مقاله با همایش بیشتر در مقاله تبیین می شد.
وی در تشکیک برجسته کردن فقر حضرت ابوطالب(ع) و عقیل از سوی برخی مورخان گفت: شاید در این گزارش زیاده روی شده باشد. احتمال دارد عده ای به عمد این کار را کرده باشند تا ثروت عباس را نشان دهند و او را برتر معرفی کنند. در اینجا نباید از نقش عباسیان غافل باشیم؛ آنان برای اهداف سیاسی این کار را کرده اند به ویژه اینکه عمده منابع در عصر عباسیان نگاشته شده است.
کمسیون "تاریخ و سیره" از کمسیون های تخصصی همایش بین المللی حضرت ابوطالب(ع) حامی پیامبر(ص) عصر دیروز سه شنبه 19 اسفند 1399 در مدرسه امام خمینی(ره) قم برگزار شد.
ریاست این کمسیون را آیت الله «محمدهادی یوسفی غروی» بر عهده داشت و حجت الاسلام «محمدرضا مطهری» داور و حجت الاسلام «عباس جعفری فراهانی» دبیر نشست بود.
در این کمسیون خانم «مریم کیانی» از طلاب جامعة الزهرا(س) که با مقاله "بررسی شخصیت عقیل بن ابیطالب در منابع تاریخی" در همایش شرکت کرده است، به ارائه مقاله خود پرداخت.
وی درباره ساختار مقاله خود گفت: این مقاله با استفاده از کتب فریقین نگاشته شده و در بخش اول به شخصیت، خانواده و اسلام آوردن عقیل پرداخته شده است و آنگونه که از منابع تاریخی به دست می آید عقیل پیش از صلح حدیبیه، مسلمان نبوده است. او در یکی از جنگ ها اسیر و با وساطت عباس آزاد شد.
این پژوهشگر درباره خصوصیات و ویژگی های عقیل گفت: برادر حضرت علی(ع) صراحت لهجه داشت. عالم به انساب عرب و شخصی شجاع بود. صراحت لهجه عقیل باعث شد که در کاخ معاویه از حقانیت امیرالمومنین(ع) دفاع کند.
وی با بیان اینکه عقیل از جمله افرادی است که در تشییع شبانه حضرت زهرا شرکت کرد، در ادامه گفت: عقیل فقیر بود؛ به همین دلیل به امیرالمومنین(ع) مراجعه کرد و کمک مالی خواست. حضرت علی(ع) از حق خود می دهد اما او قانع نمی شود و از بیت المال سهم بیشتری می خواهد. حضرت علی نیز آهن گداخته ای را نزدیک می کند که بقیه آن در نهج البلاغه آمده است.
خانم کیانی همچنین عنوان کرد: در برخی روایت های تاریخی، شخصیت عقیل منفی نشان داده شده است، اما به نظر می آید زمانی که عقیل به معاویه مراجعه کرده خواسته است به نفع امیرالمومنین(ع) حرکت کند. البته اینکه ملاقات عقیل با معاویه در زمان حیات امیرالمومنین(ع) بوده یا نه، اختلافی است.
* تشکیک روایت نهج البلاغه درباره برخورد حضرت علی(ع) با عقیل
در ادامه این نشست آیت الله یوسفی غروی با تشکیک روایت نهج البلاغه درباره برخورد حضرت علی(ع) با عقیل گفت: اینکه عقیلِ نابینا از مدینه با کاروان، بدون راهنما همراه با کودکان و بدون همسر به کوفه آمده باشد و از حضرت علی(ع) تقاضای مالی کند، معقول نیست؛ آن هم با این وصف که صورت کودکان عقیل سیاه شده باشد، شایسته و مناسب بنی هاشم نیست. همچنین "آهن گداخته" وجه و توجیه شرعی ندارد.
وی افزود: آنگونه که از منابع تاریخی دیگر مثل "غارات" آمده است، حضرت علی(ع) در کوفه برای استقبال از برادرش عقیل، امام حسن(ع) ـ و نه غلامانش ـ را می فرستد و دستور می دهد که از بازار برای او لباس و کفش تازه بخرند. زمانی که عقیل از حضرت علی(ع)، از بیت المال مطالبه مالی می کند، ایشان می فرماید که در نزدیک کوفه و در شهر قدیمی حیره مرکز بازرگانان، دو نفری شبیخون بزنیم. عقیل گفت که یعنی سارق باشیم؟ حضرت در پاسخ فرمود که اگر مال یک نفر را بدزدی بهتر است از اینکه مال مسلمانان را بدزدی. عقیل از امیرالمومنین(ع) اجازه می خواهد تا به شام برود. عقیل هم چون نابینا بود و می توانست با زبان، جهاد کند حضرت علی(ع) به او اجازه می دهد تا به شام برود.
یوسفی غروی افزود: بین این دو روایت فاصله بسیار زیادی وجود دارد؛ لکن نقل نهج البلاغه شهرت بیشتری پیدا کرده است و من توضیحات بیشتر را در جلد پنجم موسوعه التاریخ الاسلامی آورده ام که معاویه و یاران او خواستند از سفر عقیل به شام حداکثر سوء استفاده را کنند اما نتوانستند.
* مورخان درباره فقر ابوطالب(ع) زیاده روی کرده اند
در ادامه حجت الاسلام مطهری در نقد مقاله خانم کیانی اظهار داشت: درست است که عقیل فرزند حضرت ابوطالب است اما کاش ارتباط مقاله با همایش بیشتر در مقاله تبیین می شد.
وی در تشکیک برجسته کردن فقر حضرت ابوطالب(ع) و عقیل از سوی برخی مورخان گفت: شاید در این گزارش زیاده روی شده باشد. احتمال دارد عده ای به عمد این کار را کرده باشند تا ثروت عباس را نشان دهند و او را برتر معرفی کنند. در اینجا نباید از نقش عباسیان غافل باشیم؛ آنان برای اهداف سیاسی این کار را کرده اند به ویژه اینکه عمده منابع در عصر عباسیان نگاشته شده است.